چطور سنگ کلیه را دفع کنیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - سنگ کلیه، که به عنوان سنگ‌سازی کلیوی نیز شناخته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد، که بلورهای معدنی کوچک در کلیه شکل می‌گیرند. سنگ کلیه دردناک است، اما ممکن است شما خودتان بتوانید آن را درمان کنید. اگر درد همچنان ادامه داشت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

 

مصرف مایعات باعث ادرار کردن شما می‌شود و در نهایت ادرار به عبور سنگ کلیه کمک می‌کند. بهترین گزینه، آب خالص است. معمولاً اکثر سنگ‌های کلیه با نوشیدن مقدار زیاد آب دفع می‌شوند.
•    انستیتوی پزشکی توصیه می‌کند که زنان باید روزانه حدود ۹ لیوان (۲.۲ لیتر) و مردان حدود ۱۳ لیوان (۳ لیتر) مایعات بنوشند.
•    چنانچه ادرار شما شفاف و بی‌رنگ باشد، این نشانه‌ی آن است که شما به اندازه‌ی کافی مایعات می‌نوشید.

 

باید به دنبال انواع و اقسام کم قند آن باشید و یا خودتان آن را درست کنید. لیمو، لیموترش و زغال اخته غنی از اسید سیتریک هستند و این به جلوگیری از افزایش اندازه کریستال‌ها و تبدیل شدن به سنگ کلیه کمک می‌کند.
•    از آبجوهای تیره خودداری کنید. اینها حاوی اگزالات هستند، که می‌توانند به ایجاد سنگ کلیه در آینده کمک کنند.

 

از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAID‌ها استفاده کنید. NSAID‌ها به اشکال مختلفی وجود دارند: ایبوپروفن، ناپروکسن و یا آسپیرین همه NSAID‌های متداول هستند. اگر زیر ۱۸ سال دارید، آسپرین مصرف نکنید، زیرا این بیماری با بیماری خطرناکی به نام سندرم ریه مرتبط است، که باعث آسیب حاد مغزی می‌شود.
•    اگر با سنگ کلیه دردناک و بزرگ روبرو هستید، ممکن است لازم باشد داروی ضد درد برای شما تجویز شود. در صورت بروز این مشکل، پزشک قادر به تشخیص بهتر وضعیت خواهد بود.

بیشتر سنگ‌های کلیه با کمی صبر و نوشیدن مایعات زیاد عبور می‌کنند. حدود ۱۵ درصد از سنگ‌های کلیه نیاز به مداخله پزشک دارد. در شریط زیر به پزشک مراجعه کنید:
•    عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTI) داشته باشید. سنگ کلیه می‌تواند عفونت مجاری ادراری را بدتر کند.
•    پیوند کلیه یا نارسایی کلیه داشته باشید و یا در حال حاضر فقط یک کلیه داشته باشید.
•    باردار هستند؛ درمان سنگ در دوران بارداری معمولاً به سه ماهه بارداری بستگی دارد.
•    معتقدید که سنگ کلیه دستگاه ادراری شما را مسدود کرده است. علائم انسداد شامل کاهش جریان ادرار، تکرر ادرار در طول شب و درد در پهلوها است.

 

اگر سنگ کلیه به خودی خود دفع نشد، ممکن است برای از بین بردن سنگ به دارو یا یکی از چندین عمل مرتبط زیر نیاز داشته باشید:
•    سنگ‌شکنی موج شوک (SWL)؛ برای سنگ‌های کلیه‌ی زیر ۲ سانتی‌متر ایده آل است. این مورد برای خانم‌های باردار گزینه مناسبی نیست، زیرا برای یافتن این سنگ نیاز به اشعه ایکس دارد و همچنین این روش ممکن است روی سنگ‌های بسیار بزرگ کار نکند.
•    برای سنگ‌هایی که در مجرای ادرار قرار دارد، پزشک ممکن است اندوسکوپی انجام دهد. این امر مستلزم قرار دادن یک دوربین ریز در میزنای یا حالب بیمار است تا پزشک بتواند سنگ را ببیند و سپس با قرار دادن یک سیم، سنگ را آزاد و خارج کند.
•    اگر شما یک سنگ کلیه‌ی بزرگ (بزرگتر از ۲ سانتی‌متر) یا نامنظم داشته باشید، پزشک شما ممکن است نفرولیتیتومی یا نفرولیتوتریپسی انجام دهد. در این روش، در حالی که تحت بیهوشی عمومی قرار دارید، جراح یک برش کوچک در قسمت پشت شما ایجاد کرده و سنگ کلیه را برداشته (نفرولیتیتومی) و یا آن رامی‌شکند(نفرولیتوتریپسی).

قند توانایی بدن در جذب کلسیم و منیزیم را مختل می‌کند و باعث شکل‌گیری سنگ کلیه می‌شود. فروکتوز، که در حبه قند یافت می‌شود و شربت ذرت با فروکتوز بالا، باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه می‌شوند. اگر می‌خواهید به بدن خود سبک زندگی سالم‌تری بدهید و از بروز سنگ کلیه جلوگیری کنید، سعی کنید مصرف قند را کاهش دهید.
•    برخی از نوشیدنی‌های گازدار مثل سون‌آپ و اسپریت حاوی مقادیر زیادی اسید سیتریک هستند. در حالی که شما باید از نوشیدنی‌های پر قند پرهیز کنید، ولی نوشیدن گاه‌به‌گاه این نوشیدنی‌ها می‌تواند راهی مناسب برای افزایش مصرف اسید سیتریک باشد.

 

هر روز ۳۰ دقیقه ورزش کنید. نشان داده شده است که ورزش متوسط خطر ابتلا به سنگ کلیه را تا ۳۱ درصد کاهش می‌دهد. حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی و دویدن آهسته را هدف قرار دهید.

مصرف پروتئین حیوانی را محدود کنید
پروتئین حیوانی، به ویژه گوشت قرمز، خطر ابتلا به سنگ کلیه بخصوص سنگ‌های اسید اوریک را افزایش می‌دهد. پروتئین حیوانی را به میزان ۱۷۰ گرم یا کمتر در روز نگه دارید تا به شما در کاهش خطر ابتلا به انواع سنگ کلیه کمک کند.
•    گوشت‌های قرمز و صدف سرشار از ماده‌ای به نام پورین هستند. پورین باعث افزایش تولید اسید اوریک بدن می‌شود و می‌تواند باعث سنگ کلیه شود. تخم مرغ و ماهی نیز حاوی پورین هستند، ولی میزان آن کمتر از گوشت قرمز و صدف است.
•    پروتئین را از منابع دیگر مانند لبنیات غنی از کلسیم یا حبوبات دریافت کنید. حبوبات حاوی فیبر و فیتات هستند، ترکیبی که ممکن است به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند.

 

این واقعیت که بسیاری از سنگ‌های کلیه از کلسیم ساخته شده‌اند، ممکن است باعث شود که بخواهید مصرف کلسیم را کاهش دهید. در صورتی که تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی کم کلسیم، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. تنوع خوبی از محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر را برای رفع نیاز روزانه کلسیم خود بخورید.
•    کودکان چهار تا هشت ساله روزانه به ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. کودکان ۹ تا ۱۸ ساله باید روزانه ۱۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند. بزرگسالان۱۹ ساله و بالاتر به حداقل روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال باید ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز مصرف کنند.
•    از مصرف مکمل‌های کلسیم خودداری کنید مگر به تجویز پزشک. در حالی که کلسیم دریافتی از رژیم غذایی، هیچ تاثیری در سنگ کلیه ندارد، مصرف زیاد کلسیم از مکمل‌ها ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.

 

متداول‌ترین نوع سنگ کلیه از اگزالات کلسیم تشکیل شده است. جلوگیری از غذاهایی که اگزالات زیادی دارند می‌تواند به جلوگیری از سنگ کلیه در آینده کمک کند. میزان مصرف اگزالات خود را به ۴۰ تا ۵۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید.
•    غذاهای حاوی اگزالات را همزمان با غذاهای حاوی کلسیم بخورید. اگزالات و کلسیم قبل از رسیدن به کلیه، به یکدیگر متصل شده و خطر ابتلا به سنگ کلیه را از این مواد غذایی کاهش می‌دهند.
•    غذاهایی که سرشار از اگزالات هستند (۱۰ میلی‌گرم در هر وعده) شامل آجیل، بیشتر انواع توت‌ها، گندم، انجیر، انگور، نارنگی، لوبیا، چغندر، هویج، کرفس، بادمجان، کلم، تره فرنگی، زیتون، بامیه، فلفل، سیب زمینی، اسفناج، سیب زمینی شیرین، و کدو سبز می‌باشند.
•    نوشیدنی‌هایی که حاوی مقادیر زیادی اگزالات (بیش از ۱۰ میلی‌گرم در هر وعده) هستند شامل آبجو تیره، چای سیاه، نوشیدنی‌های مبتنی بر شکلات، نوشیدنی سویا و قهوه فوری هستند.
•    بدن شما ممکن است مقادیر زیادی ویتامین C (مانند مکمل‌ها) را به اگزالات تبدیل ‌کند. مگر در مواردی که پزشک توصیه کند، مکمل‌های ویتامین C را مصرف نکنید.

رژیم غذایی شدید باعث افزایش میزان اسید اوریک در جریان خون می‌شود و خطر سنگ کلیه را بالا می‌برد. یک رژیم غذایی سالم و متعادل با میوه و سبزیجات فراوان، حبوبات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی محدود، می‌تواند راهی عالی برای سلامت و جلوگیری از سنگ کلیه باشد.

اگر اعضای خانواده سنگ کلیه را تجربه کرده‌اند، ممکن است شما نیز در معرض خطر سنگ‌ کلیه قرار داشته باشید.
•    مطالعات نشان می‌دهد که سنگ کلیه در بین افرادی که قدمت آسیایی و قفقازی دارند رایج‌تر از آمریکایی‌های بومی، آفریقایی‌ها یا آمریکایی‌های آفریقایی تبار است.

 

تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که دارای شاخص توده بدنی بالاتر و اندازه‌ی کمر بزرگتر هستند، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد سنگ کلیه هستند.
•    به نظر می‌رسد وزن بدن، نه رژیم غذایی یا مصرف مایعات، بزرگترین عامل خطر برای سنگ کلیه است. یک رژیم غذایی سالم بخورید و ورزش زیادی کنید تا وزن و خطر سنگ کلیه را کاهش دهید.

سن و جنسیت خود را در نظر بگیرید
به احتمال زیاد، مردان بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی و زنان یائسه سنگ کلیه را تجربه می‌کنند.

 

برخی از اعمال جراحی و شرایط پزشکی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. این موارد عبارتند از:
•    بای پس معده یا سایر جراحی‌های روده
•    عفونت ادراری
•    بیماری‌های التهاب روده و بیماری کرون
•    اسهال مزمن
•    اسیدوز لوله کلیوی
•    پرکاری پاراتیروئید
•    مقاومت به انسولین

 

چهار نوع مختلف از سنگ کلیه وجود دارد. اولین قدم برای جلوگیری از سنگ کلیه، دانستن علت آنهاست. سنگ‌های مختلف کلیه در اثر عوامل مختلف زندگی ونوع رژیم غذایی ایجاد می‌شود.
•    سنگ‌های کلسیم؛ سنگ‌های کلسیم به دو شکل تشکیل می‌شوند: سنگ‌های اگزالات کلسیم و سنگ‌های فسفات کلسیم. سنگ‌های اگزالات کلسیم رایج‌ترین شکل سنگ کلیه است. سنگ‌های کلسیم اغلب در اثر مصرف زیاد سدیم ایجاد می‌شود.
•    سنگ‌های اسید اوریک؛ سنگ‌های اسید اوریک هنگامی تشکیل می‌شوند که ادرار بسیار اسیدی است و اغلب به این دلیل است که بیمار رژیم غذایی پر پروتئین حیوانی (گوشت، ماهی، صدف) دارد.
•    سنگ‌های استروویت؛ اینها معمولاً در اثر عفونت‌های کلیوی ایجاد می‌شوند. عدم وجود عفونت معمولاً می‌تواند سنگ‌های استروویت را متوقف کند.
•    سنگ‌های سیستین؛ اینها وقتی ایجاد می‌شود که سیستین در کلیه‌ها نشت کند و در نتیجه سنگ ایجاد ‌شود. سنگ‌های سیستین در اثر یک اختلال ژنتیکی ایجاد می‌شوند.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد