لوپوس چیست و چگونه آن‌را تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - امروز ۱۰ می ۲۰۲۰ روز جهانی بیماری کمتر شناخته شده‌ای به‌نام «لوپوس» است. لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که خیلی از افراد را مبتلا می‌کند. این در درجه اول بر روی اندام‌ها مانند مغز، پوست، کلیه‌ها و مفاصل تأثیر می‌گذارد. علائم آن اغلب مشابه علائم بیماری‌های دیگر است، بنابراین تشخیص بیماری می‌تواند دشوار باشد. خوب است که علائم و روش‌های تشخیص لوپوس را بدانید تا بتوانید آماده شوید. همچنین باید علل آن را بدانید تا از محرک‌های احتمالی جلوگیری کنید.

 

لوپوس یک بیماری خود ایمنی است، به این معنی که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به قسمت‌های سالم بدن حمله کند. این بیماری بیشتر اعضای بدن، مانند مغز، پوست، کلیه‌ها و مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری همچنین مزمن است، به این معنی که برای طولانی مدت ادامه دارد. این امر باعث می‌شود بدن با التهاب سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم بدن ملتهب شود.
•    هیچ درمانی برای لوپوس وجود ندارد. با این حال، درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش دهند.

 

هنگامی که افراد برای لوپوس به پزشک مراجعه می‌کنند، معمولاً به لوپوس اریتماتوس سیستمیک (SLE) مبتلا شده‌اند. این نوع لوپوس بر روی پوست و اندام، به ویژه کلیه‌ها، ریه‌ها و قلب تأثیر می‌گذارد. انواع دیگر لوپوس از جمله لوپوس اریتماتوز پوستی و لوپوس ناشی از دارو وجود دارد.
•    لوپوس اریتماتوس پوستی فقط روی پوست تأثیر می‌گذارد و سایر اعضای بدن را تهدید نمی‌کند.
•    لوپوس ناشی از دارو می‌تواند روی پوست و اندام‌های داخلی شما تأثیر بگذارد، اما با استفاده از داروهای خاص القا می‌شود. معمولاً به محض خارج شدن این داروها از سیستم بیمار، بیماری از بین می‌رود. علائم مرتبط با این نوع لوپوس معمولاً نسبتاً خفیف است.

 

اگرچه درک لوپوس برای پزشکان دشوار بوده است، اما با گذشت زمان ویژگی‌های آن را مشخص کرده‌اند. به نظر می‌رسد که لوپوس با ترکیبی از ژن‌ها و محیط ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، اگر مستعد ژنتیکی برای ابتلا به لوپوس باشید، عوامل محیطی زیر می‌توانند آن را تحریک کنند:
•    محرک‌های شایع لوپوس شامل داروها، عفونت‌ها یا تماس با نور خورشید است.
•    ممکن است لوپوس توسط داروهای سولفونامید، داروهایی که شما را نسبت به نور خورشید، پنی‌سیلین یا آنتی‌بیوتیک‌ها حساس‌تر می‌کنند، برانگیخته شود.
•    شرایط جسمی که می‌تواند باعث ابتلا به لوپوس شود شامل عفونت، سرماخوردگی، ویروس، خسته شدن، آسیب دیدگی یا فشار روانی است.
•    این پرتوهای فرابنفش خورشید است که می‌تواند باعث ابتلا به لوپوس شود. پرتوهای فرابنفش از لامپ‌های فلورسنت می‌توانند همین کار را انجام دهند.

به طور متوسط ۳۰ درصد از بیماران لوپوس جوش‌های مشخصی بر روی صورت ایجاد می‌کنند که اغلب گفته می‌شود مانند پروانه یا گزش گرگ است. جوش‌های پوستی در گونه‌ها و بینی وجود دارد، که اغلب بر روی اطراف گونه‌ها ایجاد می‌شود و گاهی در نزدیکی چشم‌ها هم ایجاد می‌شود.
•    همچنین جوش‌های قرصی شکل در اطراف صورت، پوست سر و گردن را بررسی کنید. این جوش به صورت تکه‌های قرمز و برجسته ظاهر می‌شوند و می‌توانند آنقدر شدید باشند که حتی بعد از بهبودی جای آن می‌ماند.
•    توجه ویژه‌ای به جوش‌هایی که بخاطر خورشید ایجاد می‌شود یا بدتر می‌شود. حساسیت به نور ماوراء‌بنفش، چه طبیعی و چه مصنوعی، می‌تواند جوش‌هایی که در صورت ایجاد می‌شود را بدتر کند.

اگر مرتباً در پشت لب، در کنار دهان، روی لثه یا داخل بینی‌تان زخم می‌شود، این می‌تواند یک علامت هشداردهنده دیگر باشد. به ویژه اگر این زخم‌ها در واقع زخم نباشند. در بیشتر موارد، زخم‌های دهان و بینی مربوط به لوپوس بدون درد هستند.
•    اگر این زخم‌ها در نور آفتاب وخیم‌تر ‌شوند، یکی از لوپوس‌های بدخیم است که به آن حساسیت به نور گفته می‌شود.

 

التهاب مفاصل، ریه‌ها و اطراف قلب معمولاً در بیمارانی که لوپوس دارند رخ می‌دهد. علاوه بر این، رگ‌های خونی معمولاً ملتهب هستند. در برجسته‌ترین حالت، ممکن است التهاب و تورم در پاها، دست‌ها و اطراف چشم‌ها مشاهده می‌شود.
•    اگر مفاصل ملتهب دارید، ممکن است احساس گرما و حساس بودن داشته باشند و متورم و قرمز به نظر برسند.
•   التهاب در قلب و ریه‌ها،  با توجه به درد در قفسه سینه، قابل تشخیص است. اگر هنگام سرفه یا نفس‌عمیق احساس درد شدید در قفسه سینه می‌کنید، می‌توانید این را به عنوان یک علامت احتمالی حساب کنید.
•    علائم دیگر اینکه ممکن است قلب یا ریه‌های شما ملتهب شود شامل ریتم غیر طبیعی قلب و سرفه همراه با خون است.
•    التهاب همچنین می‌تواند در دستگاه گوارش رخ دهد و از طریق علائمی مانند درد شکم، حالت تهوع و استفراغ قابل مشاهده است.

 

اگرچه تشخیص ناهنجاری ادرار در خانه دشوار است، علائم کمی وجود دارد که شما قادر به تشخیص آن هستید. اگر یک کلیه نتواند به دلیل لوپوس ادرار را فیلتر کند، ممکن است پاهای شما متورم شود. از این بدتر، اگر کلیه‌های شما از کار بیفتند، ممکن است احساس تهوع یا ضعف کنید.

 

لوپوس می‌تواند بر روی سیستم عصبی تأثیر بگذارد. بعضی از علائم مانند اضطراب، سردرد و مشکلات بینایی را می‌توان به لوپوس اختصاص داد. با این حال، تشنج و تغییر در شخصیت علائم مشخصی است که بسیار جدی گرفته می‌شود.
•    توجه داشته باشید که در حالی که سردرد با لوپوس بسیار شایع است، اما نسبت دادن آنها به این بیماری بسیار دشوار است. با اینکه سردرد شایع است ولی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد.

خستگی شدید یکی دیگر از علائم شایع لوپوس است. خستگی شدید می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، اما اغلب این عوامل با لوپوس ارتباط دارند. هنگامی که خستگی همراه با تب است، ممکن است مطمئن باشید که لوپوس است.

 

ممکن است متوجه شوید که انگشتان پا یا دست هنگام قرار گرفتن در معرض سرما تغییر رنگ (سفید یا آبی) می‌دهند. این پدیده رینود نامیده می‌شود و با لوپوس مشترک است. همچنین ممکن است متوجه خشکی چشم و تنگی نفس شوید. اگر همه این علائم در کنار هم ظاهر شوند، ممکن است با لوپوس سر و کار داشته باشید.

برای تشخیص لوپوس می‌توانید به پزشک عمومی مراجعه کنید، اما آن پزشک ممکن است شما را به یک روماتولوژیست ارجاع دهد که ممکن است آزمایش‌های تأیید‌کننده بیشتری را انجام دهد. قبل از قرار ملاقات، اطلاعاتی را در مورد زمان شروع علائم و میزان تکرار آنها بنویسید. همچنین درمورد هرگونه دارو و مکملی که مصرف دارید، یادداشت کنید. اگر والدین یا خواهر و برادران شما تا به حال دچار لوپوس یا اختلال خود‌ایمنی دیگری شده‌اند، باید آن اطلاعات را نیز با خود به همراه داشته باشید. سابقه بیمار و خانواده بیمار برای تشخیص لوپوس بسیار مهم است.

 

ANA آنتی‌بادی است که به پروتئین‌ها در بدن حمله می‌کند و این ANA در بیشتر افراد با شکل فعال لوپوس وجود دارد. این اغلب به عنوان یک آزمایش غربالگری اولیه استفاده می‌شود. با این حال، همه افراد با تست ANA مثبت لوپوس ندارند. آزمایش‌های بیشتر برای تأیید وجود لوپوس لازم است.
•    به عنوان مثال، آزمایش ANA مثبت همچنین می‌تواند نشان دهنده اسکلرودرما، سندرم شوگرن و سایر بیماری‌های خود ایمنی باشد.

 

این آزمایش خون میزان گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و هموگلوبین موجود در خون را اندازه گیری می‌کند. ناهنجاری‌های خاص می‌تواند یکی دیگر از علائم احتمالی لوپوس باشد. به عنوان مثال، این آزمایش می‌تواند کم‌خونی را نشان دهد، که یک علامت شایع لوپوس است.
•    توجه داشته باشید که این آزمایش به خودی خود لوپوس را تشخیص نمی‌دهد. بسیاری از شرایط دیگر نیز می‌تواند باعث ناهنجاری‌های مشابه شود.

 

پزشک شما ممکن است آزمایشات متعددی را انجام دهد که یک بیماری التهابی را تأیید کند، اگرچه به طور قطعی ابتلا به لوپوس اثبات نمی‌شود. یکی از این تست‌ها، میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش اندازه‌گیری می‌کند که سلول‌های قرمز خون چقدر سریع در یک ساعت در انتهای یک لوله آزمایش قرار می‌گیرند. نرخ سریع می‌تواند لوپوس را نشان دهد. همچنین سرعت سریع می‌تواند نشانه‌ای از سایر بیماری‌های التهابی، سرطان‌ها و عفونت‌ها باشد، بنابراین آزمایش کاملی نیست.
•    آزمایش دیگری که برای لوپوس غیر خاص است، اما می‌تواند برای التهاب تست کند، آزمایش پروتئین واکنشی C یا CRP است. این پروتئین کبد می‌تواند نشانگر وجود التهاب باشد، اما بسیاری از شرایط دیگر وجود دارد که می‌تواند باعث بروز این پروتئین شود.

از آنجا که هیچ آزمایش خون منحصر به لوپوس نیست، پزشکان معمولاً محدوده آزمایش خون را برای محدود کردن تشخیص انجام می‌دهند. پزشکان حداقل باید ۴ تا از ۱۱علائم اصلی را مشاهده کنند. سایر آزمایش‌های احتمالی که پزشک ممکن است تجویز کند عبارتند از:
•    آزمایش آنتی‌بادی فسفولیپیدها (APL)؛ آزمایش APL به دنبال آنتی‌بادی‌هایی است که به فسفولیپیدها حمله می‌کنند و در ۳۰ درصد بیماران مبتلا به لوپوس وجود دارد.
•    آنتی بادی تست Sm؛ این آنتی‌بادی به پروتئین Sm در هسته سلول حمله می‌کند و در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از بیماران لوپوس وجود دارد. علاوه بر این، به ندرت در افراد بدون لوپوس نشان داده می‌شود، بنابراین نتیجه مثبت تقریباً همیشه تشخیص لوپوس را تضمین می‌کند.
•    تست آنتی‌بادی dsDNA؛ dsDNA پروتئینی است که به DNA دو رشته‌ای حمله می‌کند. تقریباً ۵۰ درصد از بیماران لوپوس این پروتئین را در خون خود دارند. در افراد فاقد لوپوس بسیار نادر است، بنابراین نتیجه مثبت تقریباً همیشه به تشخیص لوپوس منجر می‌شود.
•    تست‌های  Anti-Ro (SS-A) و  Anti-La (SS-B)؛ این آنتی‌بادی‌ها به پروتئین RNA موجود در خون حمله می‌کنند. این در حالی است که بیشتر در بیماران مبتلا به سندرم شوگرن شایع است.

آزمایش ادرار بر کلیه‌ها نظارت دارد و کلیه‌های آسیب‌دیده می‌توانند نشانه لوپوس باشند. این آزمایش ادرار به پروتئین‌های اضافی یا وجود گلبول‌های قرمز نگاه می‌کند.

اگر پزشک تشخیص دهد که شما نوعی لوپوس دارید که روی ریه‌ها یا قلب شما تأثیر می‌گذارد، ممکن است پزشک معاینه تصویربرداری کند. ممکن است پزشک برای نگاه کردن به ریه‌ها از اشعه X قفسه سینه و یا پژواک‌نگاری قلب(اکوکاردیوگرام) استفاده کند.
•    اشعه ایکس قفسه سینه می‌تواند سایه‌هایی را در ریه‌های شما نشان دهد که می‌تواند نشانه‌ای از مایع یا التهاب باشد.
•    اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای اندازه گیری ضرب و شتم قلب و تشخیص مشکلات احتمالی در قلب استفاده می‌کند.

اگر پزشک شما مشکوک باشد که لوپوس به کلیه‌های شما آسیب رسانده است، ممکن است بیوپسی کلیه انجام دهد. هدف از این بیوپسی به دست آوردن نمونه‌ای از بافت کلیه است. آنها وضعیت کلیه‌های شما را بر اساس میزان خسارت وارده و نوع خسارات ارزیابی می‌کنند. پزشکان می‌توانند از این بیوپسی برای تعیین بهترین درمان برای لوپوس استفاده کنند.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد