بیماری سیروز چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - سیروز یا تشمع کبدی به التهاب شدید کبد گفته می‌شود. سیروز زمانی ایجاد می‌شود که کبد سعی دارد خود را از آسیب‌های ناشی از بیماری یا مصرف الکل ترمیم کند. سیروز به این شکل است که یک بافت زخم، کبد را می‌پوشاند و عملکرد صحیح آن را سخت می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که سیروز کبدی معمولاً قابل برگشت نیست، اگرچه ممکن است بتوانید روند پیشرفت بیماری را کاهش دهید. از آنجا که ممکن است علائم تا زمانی که کبد آسیب جدی نبیند نشان داده نشود، در صورت مشکوک به سیروز فوراً به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم درمان را شروع کنید.

 

الکل با جلوگیری از توانایی پردازش کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها، به کبد آسیب می‌رساند. هنگامی که این موارد سطوح مخرب روی کبد می‌سازند، بدن ممکن است با التهاب واکنشی که منجر به هپاتیت، فیبروز و سیروز می‌شود، واکنش نشان دهد. از هر ۵ نفر که مصرف بالای الکل دارند، ۱ نفر به هپاتیت الکلی مبتلا می‌شود و از هر ۴ نفر ۱ نفر به سیروز مبتلا می‌شود.
•    در مردان مصرف بالا شامل نوشیدن هفته‌ای ۱۵ یا بیشتر الکل است و در زنان نوشیدن ۸ یا بیشتر.
•    بعد از قطع نوشیدن، هنوز می‌توانید به سیروز مبتلا شوید. با این حال، عدم مصرف الکل به همه افراد مبتلا به سیروز توصیه می‌شود. ترک الکل بدون توجه به اینکه در چه مرحله‌ای از بیماری هستید، به درمان و بهبود آن کمک می‌کند.
•    در حالی که سیروز در مردان بیشتر دیده می‌شود، سیروز در زنان بیشتر ناشی از اعتیاد به الکل است.

 

التهاب مزمن کبدی و آسیب ناشی از هر یک از ویروس‌ها، طی چندین دهه می‌تواند به سیروز تبدیل شود.
•    عوامل خطر هپاتیت B شامل رابطه جنسی محافظت نشده، تزریق خون و استفاده از داروهای تزریقی با سوزن‌های آلوده است.
•    از جمله عوامل خطرساز هپاتیت C می‌توان به عفونت‌های ناشی از مصرف داروی تزریقی، تزریق خون و سوراخ کردن بدن و خال کوبی اشاره کرد.
•    سیروز ناشی از هپاتیت C شایع‌ترین دلیل پیوند کبد است.

 

در ۱۵ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا به سیروز، دیابت یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NASH) است. دیابت در عفونت‌های مزمن هپاتیت C، که یکی از دلایل عمده سیروز است، نیز شایع است که احتمالاً به دلیل کاهش عملکرد پانکراس است.
•    علت دیگر سیروز که اغلب با دیابت ارتباط دارد، هموکروماتوز است.
•    این وضعیت با رسوب کردن آهن در پوست، قلب، مفاصل و پانکراس مشخص می‌شود. تجمع لوزالمعده منجر به دیابت می‌شود.

 

چاقی نگرانی‌های گسترد‌ه‌ای در مورد سلامتی ایجاد می‌کند، از دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی گرفته تا آرتروز و سکته. اما، چربی اضافی در کبد باعث التهاب و آسیب می‌شود که می‌تواند به استئو هپاتیت غیر الکلی تبدیل شود.
•    برای تعیین اینکه آیا در محدوده وزنی سالم هستید یا خیر، از شاخص توده بدنی BMI استفاده کنید.
•    محاسبه BMI سن، قد، جنسیت و وزن شما را در نظر می‌گیرد.

 

اگر به بیماری خود ایمنی مانند بیماری التهابی روده، آرتریت روماتوئید یا بیماری تیروئید مبتلا هستید، محتاط باشید. در حالی که آنها مستقیماً سیروز را تشدید نمی‌کنند، اما خطر عوارض را در سایر اختلالات منجر به آن افزایش می‌دهند. بیماری قلبی یک عامل خطر برای استئو هپاتیت غیر الکلی است که منجر به سیروز می‌شود. علاوه بر این، بیماری‌های قلبی مربوط به نارسایی قلبی می‌تواند باعث گرفتگی کبد و سیروز قلبی شود.

 

انواع خاصی از بیماری‌های کبدی که باعث سیروز می‌شوند الگوی وراثت ژنتیکی دارند. در سابقه پزشکی خانواده خود به دنبال بیماری‌هایی باشید که خطر سیروز را افزایش می‌دهند:
•    هموسیدروز ارثی
•    بیماری ویلسون
•    کمبود آلفا-۱ آنتی تریپسین

اگر این علائم را مشاهده کردید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. او می‌تواند به شما یک تشخیص حرفه‌ای بدهد و بلافاصله روند درمان را شروع کند. اگر می‌خواهید بفهمید شخص دیگری غیر از خود دچار سیروز است، حتماً آن شخص را در ارزیابی خود قرار دهید، زیرا ممکن است علائمی وجود داشته باشد که از خارج قابل مشاهده نیست. علائم سیروز عبارتند از:
•    خستگی، یا احساس خستگی
•    کبودی یا ایجاد سریع خونریزی
•    ورم اندام تحتانی (تورم)
•    پوست و چشم‌های زرد رنگ (زردی)
•    تب
•    کمبود اشتها یا کاهش وزن
•    حالت تهوع
•    اسهال
•    خارش شدید (خارش)
•    افزایش دور شکم
•    گیجی
•    اختلال خواب

 

اصطلاحات فنی‌تر این شرایط عبارتند از: آنژیوماتای عنکبوتی، خال خال عنکبوتی یا تلانژکتازی عنکبوت. رگ‌های عنکبوتی یک خوشه غیر طبیعی از رگها است که از یک رگ خونی مرکزی با ضایعه جوانه می‌زند. آنها معمولاً در بدن، صورت و اندام فوقانی ظاهر می‌شوند.
•    آنژیوم‌های عنکبوتی بزرگ و متعدد نشانه سیروز شدیدتر است.
•    با این حال، آنها همچنین در بارداری و سوتغذیه شدید نیز شایع هستند. گاهی اوقات، در افراد سالم نیز دیده می‌شود.

 

در اریتما کف دست به نظر می‌رسد که کف دست دارای لکه‌های قرمز است و به دلیل تغییر متابولیسم هورمون جنسی ایجاد می‌شود. اریتما کف دست، عمدتاً لبه‌های بیرونی کف دست در امتداد انگشت شست و انگشت کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و کف دست مرکزی را محافظت می‌کند.
•    سایر دلایل اریتما کف دست شامل بارداری، آرتریت روماتوئید، پرکاری تیروئید و مشکلات خونی است.

 

بیماری کبد به طور کلی اغلب روی پوست تأثیر می‌گذارد، اما مشاهده ناخن‌ها می‌تواند اطلاعات اضافی مفیدی را فراهم کند. در این شرایط نوارهای افقی کم رنگی ایجاد می‌شود که از بستر ناخن عبور می‌کنند. این نتیجه تولید ناکافی آلبومین است که فقط توسط کبد ساخته می‌شود. فشار دادن روی این ناخن‌ها باعث می‌شود که نوارها ناپدید شوند و سریع بازگردند.
•    در برخی موارد، دو سوم از ناخن نزدیک به صفحه ناخن، سفید به نظر می‌رسد. یک سوم نزدیک به نوک انگشت، قرمز به نظر می‌رسد. این نیز به دلیل آلبومین ناکافی است.

 

به عنوان مثال اگر تورم مکرر در زانو یا مچ پا مشاهده کردید، ممکن است نشانه هیپرتروفیک آرتروپاتی (HOA) باشد. تورم در مفاصل انگشتان و شانه‌ها نیز ممکن است آرتروز باشد. اینها نتیجه التهاب مزمن در بافت پیوندی اطراف استخوان است که می‌تواند بسیار دردناک باشد.
•    توجه داشته باشید که شایعترین علت HOA سرطان ریه است که باید کنترل شود.

 

انقباض دوپویترن به ضخیم شدن و کوتاه شدن برآمدگی کف کف دست گفته می‌شود، بافتی که قسمت‌های مختلف کف دست را به هم متصل می‌کند. این امر منجر به مشکلاتی در انعطاف‌پذیری انگشت می‌شود، و باعث می‌شود آنها به طور دائمی خم شوند. این بیماری بیشتر در انگشت حلقه و انگشت کوچک دیده می‌شود و اغلب با درد، ورم یا خارش همراه است. فرد در نگهداری اشیا مشکل خواهد داشت.
•    انقباض دوپویترن در سیروز الکلی شایع است و تقریباً در یک سوم موارد اتفاق می‌افتد.
•    با این حال، این در سیگاری‌ها، مصرف کنندگان الکل بدون سیروز، کارگران با حرکات تکراری دست و افراد دیابتی و بیماری پیرونی نیز دیده می‌شود.

 

ژنیکوماستی یا رشد سینه مردانه، رشد بافت غده‌ای در سینه‌های مردان است که از نوک سینه‌ها گسترش می‌یابد. این نتیجه افزایش هورمون استرادیول است و در دو سوم موارد سیروز دیده می‌شود. ژنیکوماستی ممکن است مانند ژنیکوماستی کاذب باشد، که در آن بزرگ شدن پستان ناشی از چربی است، نه تکثیر غده.
•    برای اینکه آنها را از هم تشخیص دهید، به پشت دراز بکشید و انگشت شست و سبابه خود را در هر طرف پستان قرار دهید و به آرامی آنها را دور هم جمع کنید. شما احساس می‌کنید یک دیسک متحدالمرکز، لاستیک مانند و محکم مستقیماً در زیر نوک پستان وجود دارد. اگر توده را احساس کنید، ژنیکوماستی وجود دارد. اگر توده را احساس نکنید، مبتلا به ژنیکوماستی کاذب هستید.
•    سایر اختلالات توده‌ای، مانند سرطان، به طور خارج از مرکز قرار دارند (یعنی در اطراف نوک سینه قرار ندارند).

مردان مبتلا به مشکلات مزمن کبدی مانند سیروز کاهش تولید تستوسترون را مشاهده می‌کنند. علائم هیپوگنادیسم شامل ناتوانی جنسی، ناباروری، از دست دادن انگیزه جنسی و کوچک شدن بیضه‌ها است. ممکن است به دلیل آسیب به بیضه یا از طریق مشکل در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز ایجاد شود.

 

اینها می‌تواند نشانه‌هایی از آسیت، تجمع مایعات در حفره صفاقی (شکم) باشد. اگر مایعات زیادی جمع شود، ممکن است دچار تنگی نفس نیز شوید.

 

کاپوت مدوزا شرایطی است که در آن ورید ناف باز می‌شود و باعث می‌شود خون در پشت رنگ جمع شود. سپس آن خون به رنگ‌های ناف و سپس رگ‌های دیواره شکم منتقل می‌شود. این باعث می‌شود که رگ‌ها به شدت روی شکم دیده شوند. این برجستگی افزایش یافته کاپوت مدوزا نامیده می‌شود، زیرا از افسانه‌های یونانی شبیه سر (کاپوت) مدوزا است.

 

این بوی بد در موارد شدید در اثر فشار خون بالا ایجاد می‌شود که باعث ایجاد کاپوت مدوزا می‌شود. این بو از افزایش مقدار دی متیل سولفید در نتیجه فشار خون بالا حاصل می‌شود.

 

زمانی که کبد نمی‌تواند به طور مداوم پردازش کند، زردی بیماری است که به دلیل افزایش بیلی روبین باعث تغییر رنگ به زردی می‌شود. ممکن است غشاهای مخاطی زرد شده و ادرار تیره به نظر برسد.
•    گاهی رنگ زرد پوست نیز می‌تواند ناشی از خوردن مقدار زیادی کاروتن از طریق هویج باشد. با این حال، هویج مانند زردی، سفیدی چشم را زرد نمی‌کند.

 

از شخصی که مشکوک به سیروز هستید، بخواهید که دستهایش را کاملاً کف دست شما و رو به رو شما دراز کند. دستهای فرد مانند بالهای پرنده حرکت می‌کنند و از مچ دست می‌زنند.
•    آستریکسیی در اورمی و نارسایی شدید قلب نیز دیده می‌شود.

هنگامی که بررسی می‌شود، کبد مبتلا به سیروز تمایل به احساس سفتی و ندولار شدن دارد. اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال) در اثر فشار خون بالا ایجاد می‌شود که باعث گرفتگی در طحال می‌شود. هر دوی این شرایط علائم سیروز است.

 

وی از بیمار خون می‌گیرد و آزمایشاتی انجام می‌دهد که برای تشخیص سیروز مفید است. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
•    شمارش کامل خون که از جمله موارد دیگر، کم خونی، لکوپنی و نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی را که معمولاً در سیروز دیده می‌شود، آزمایش می‌کند.
•    آزمایشی برای افزایش سطح آنزیم آمینوترانسفرازهای سرم که ممکن است به سیروز الکلی اشاره داشته باشد. در سیروز الکلی معمولاً نسبت AST / ALT بیشتر از ۲ است.
•    اندازه گیری بیلی روبین کل برای مقایسه سطح بیمار با سطوح پایه قابل قبول. نتایج ممکن است در سیروز اولیه طبیعی باشد، اما با بدتر شدن سیروز سطح آن افزایش می‌یابد. توجه داشته باشید که افزایش بیلی روبین علامت پیش آگهی ضعیف در سیروز صفراوی اولیه است.
•    اندازه گیری سطح آلبومین: ناتوانی کبدی سیروز در تولید سنتز آلبومین منجر به کاهش سطح آلبومین خواهد شد. با این حال، این در بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، سندرم نفروتیک، سوتغذیه و برخی بیماری‌های روده‌ای نیز دیده می‌شود.
•    سایر آزمایشات شامل آلکالین فسفاتاز، گاما-گلوتامیل ترانسپپتیداز (GGT) زمان پروترومبین، گلوبولین‌ها،  سدیم سرم، و هیپوناترمی است.

 

تصویربرداری از بدن می‌تواند به تشخیص سیروز کمک کند. سونوگرافی یک بررسی ساده است و به طور گسترده‌ای در دسترس است. کبد سیروز، در سونوگرافی کوچک و گره‌ای به نظر می‌رسد. یافته‌های اولیه در سیروز، کوچک شدن سمت راست و بزرگ شدن سمت چپ را نشان می‌دهد. گره‌هایی که در سونوگرافی دیده می‌شوند ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند و باید از آنها نمونه برداری شود. سونوگرافی همچنین می‌تواند افزایش قطر رگ پورتال یا وجود رگ‌های جانبی را نشان دهد که فشار خون بالا را نشان می‌دهد.
•    توموگرافی رایانه‌ای به طور معمول برای سیروز انجام نمی‌شود، زیرا همان اطلاعات سونوگرافی را فراهم می‌کند.

 

بررسی علائم و نشانه‌ها و آزمایش خون در حال انجام همه روش‌های خوبی برای تایید شک به سیروز است. با این حال، تنها راه برای اطمینان از سیروز بودن کبد، اجازه دادن به پزشک برای نمونه برداری از آن است. پس از پردازش و بررسی نمونه کبد در زیر میکروسکوپ، پزشک می‌تواند به طور قطعی بگوید بیمار به سیروز مبتلا است یا خیر.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد