چگونه می‌توان مننژیت را در نوزادان تشخیص داد؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - مننژیت وقتی اتفاق می‌افتد که عفونت باعث ایجاد التهاب و تورم در مننژها (بافتی که مغز و نخاع در آن قرار دارد) شود. علائم مننژیت در نوزادان ممکن است شامل برآمدگی در ملاج یا فونتانل، تب، جوش‌های پوستی، سفتی، تنفس سریع، بی‌جانی و گریه شدید باشد. اگر مطمئن نیستید که یک کودک تحت تأثیر این علائم یا علائم دیگری قرار دارد و فکر می‌کنید مشکلی وجود دارد، سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.

 

اولین علائم مننژیت شامل استفراغ، تب و سردرد است. در نوزادان، روش‌های مختلفی برای تشخیص علائم و نشانه‌های مننژیت وجود دارد، زیرا کودک نمی‌تواند درد و ناراحتی خود را با کلمات به شما منتقل کند. علائم می‌توانند به سرعت بین ۳ تا ۵ روز از ابتلا به عفونت اولیه پیشرفت کنند. بنابراین مهم است که کودک خود را فوراً تحت مراقبت‌های پزشکی قرار دهید.

 

در اطراف سر کودک لکه‌های نرم و برآمده را به راحتی بررسی کرده و احساس کنید. لکه‌های نرم برآمده به احتمال زیاد در کناره‌های سر نوزاد در نواحی ملاج آنها ظاهر می‌شود، که شکاف‌هایی هستند که در جمجمه کودک وجود دارد و در ادامه رشد جمجمه آنها ایجاد می‌شود. ملاج برآمده همیشه نشان دهنده مننژیت نیست. صرف نظر از دلایل احتمالی، یک ملاج برآمده همیشه یک وضعیت اضطراری است و شما باید کودک خود را بلافاصله به اورژانس منتقل کنید. برخی دیگر از شرایطی که باعث برجستگی ملاج می‌شود عبارتند از:
•    انسفالیت که تورم مغز است و معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود.
•    هیدروسفالی، ناشی از تجمع مایعات در مغز است. این اتفاق می‌تواند به دلیل انسداد یا باریک شدن بطن‌ها باشد که به کانال خارج شدن مایع کمک می‌کند.
•    افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل تجمع مایعات که می‌تواند جریان خون به مغز را محدود کند.

 

برای بررسی تب از دماسنج دهانی یا مقعدی استفاده کنید. اگر درجه حرارت بالاتر از ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد باشد، کودک ممکن است تب داشته باشد. درجه حرارت بسیار بالا بسته به سن کودک می‌تواند نشانه یک مشکل پزشکی باشد:
•    زیر ۳ ماهگی، همیشه برای درجه حرارت بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
•    ۳ تا ۶ ماه: همیشه به دنبال تب بالاتر از ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشید
•    بالاتر از ۶ ماه: همیشه به دنبال تب بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشید
•    فقط به درجه حرارت بالا اعتماد نکنید تا به شما بگوید که باید کودک را به اورژانس ببرید. نوزادان کمتر از سه ماه مبتلا به مننژیت اغلب تب ندارند.

 

اگر کودک بیمار است، تحریک پذیری مانند گریه، ناله یا برفک زدن را از خود نشان می‌دهد. این نوع گریه بخصوص ممکن است به دلیل دردناک بودن عضلات و مفاصلش، اتفاق بیفتد. ممکن است وقتی نوزاد ساکن است ساکت باشد، اما وقتی او را بلند کنید، گریه ‌کند.
•    به تغییراتی در گریه کودک گوش دهید که ممکن است نشان دهنده درد یا ناراحتی باشد. کودک ممکن است بیش از حد غر بزند و ناله کند و یا گریه‌هایی بیشتر از حد غیرطبیعی داشته باشد.
•    کودک ممکن است در گهواره یا هنگام لمس ناحیه گردن، درد یا گریه شدید داشته باشد.
•    نور شدید ممکن است به دلیل فوتوفوبیا باعث گریه شود.

 

اگر به مننژیت مشکوک هستید، کودک را از نظر سفتی در بدن، به ویژه در گردن، معاینه و تحت مراقبت قرار دهید. کودک ممکن است نتواند به راحتی سینه‌اش را با چانه لمس کند و ممکن است حرکات تند و ناگهانی از خود نشان دهد.

 

نگاهی به پوست و رنگ پوست کودک بیندازید. ممکن است پوستی را مشاهده کنید که بسیار کم رنگ یا لک‌دار باشد یا ممکن است رنگ آن مایل به کبودی باشد.
•    به دنبال جوش‌هایی به رنگ صورتی، قرمز، بنفش یا قهوه‌ای باشید و خوشه‌هایی از نقاط خراشیده مشاهده کنید که شبیه کبودی هستند.
•    اگر مطمئن نیستید که لکه‌های روی بدن نوزاد بثورات است یا خیر، می‌توانید با استفاده از تست لیوان بررسی کنید. یک لیوان شیشه‌ای شفاف بردارید و روی پوست نوزاد که لکه دارد، فشار دهید. اگر با فشار دادن لیوان جوش‌ها یا لکه‌های ناپدید نشود، به احتمال زیاد کودک جوش دارد. اگر می‌توانید از لیوان شیشه‌ای شفاف جوش‌ها را مشاهده کنید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
•    اگر رنگ پوست کودک تیره‌تر باشد، مشاهده جوش‌ها ممکن است دشوار باشد. در این حالت، به نواحی مانند کف دست، کف پا، شکم یا نزدیک پلک‌ها نگاه کنید. در این نواحی ممکن است چیزی شبیه نقاط قرمز یا سوزن سوزنی مشاهده کنید.

 

ممکن است کودک شما مثل همیشه گرسنه به نظر نرسد. هنگامی که می‌خواهید به آنها غذا دهید، هر چه را که می‌بلعد، استفراغ می‌کند. یا ممکن است از خوردن غذا امتناع کند.

 

به دنبال نشانه‌های ضعف باشید. کودک ممکن است شل و ول، بیجان و خسته به نظر برسد یا با اینکه به اندازه کافی استراحت کرده است، دائماً خواب آلود به نظر برسد. این علائم نشان می‌دهد که عفونت در سراسر مننژ گسترش می‌یابد.

 

کودک را از نظر الگوهای تنفسی نامنظم بررسی کنید. کودک ممکن است سریعتر از حد طبیعی نفس بکشد یا در تنفس مشکل داشته باشد.

 

اگر به نظر می‌رسد که کودک دارای لرز شدید، مداوم و لرزشی غیرمعمول است، به ویژه روی دست‌ها و پاها، به پزشک مراجعه کنید.

 

مننژیت وقتی اتفاق می‌افتد که عفونت باعث شود التهاب و تورم در مننژ یا بافتی که مغز و نخاع را پوشانده است، ایجاد شود. این عفونت معمولاً به دلیل حمله باکتریایی یا ویروسی خاصی به سیستم نوزاد است. دلایل مننژیت عبارتند از:
•    ویروسی: این علت شماره یک مننژیت در جهان است و ممکن است به خودی خود برطرف شود. با این حال، هنوز کودک باید توسط پزشک متخصص ویزیت شود، زیرا در صورت عدم مراقبت‌های لازم، اثرات عفونت می‌تواند کشنده باشد. برای کودکان و نوزادان، رعایت کلیه پروتکل‌های ایمن سازی برای والدین یا سرپرست مهم است. مادرانی که به ویروس تبخال یا HSV-۲ آلوده هستند، اگر مادر ضایعات فعال دستگاه تناسلی داشته باشد، می‌توانند ویروس را در حین زایمان به کودک خود منتقل کنند.
•    باکتریایی: این نوع در نوزادان شایع است.
•    قارچ: این نوع مننژیت غیرمعمول است و معمولاً بیماران مبتلا به ایدز و همچنین سایر افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است (مثلا کسانی که پیوند عضو انجام داده‌اند و بیمارانی که شیمی درمانی می‌کنند) مبتلا می‌شوند.
•    متفرقه: انواع دیگر مننژیت ممکن است شیمیایی، دارویی، التهابی و سرطانی باشد.

تمام علائم را، از جمله علائمی که جزئی به نظر می‌رسد مانند عطسه یا سرفه، برای پزشک توصیف کنید. این به شما کمک می‌کند تا پزشک بین انواع مختلف مننژیت تمایز قائل شود و به سراغ آزمایش تشخیصی مناسب برود. علائم شدید زیر را فوراً به پزشک اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز به درمان اضطراری داشته باشند:
•    تشنج
•    از دست دادن هوشیاری
•    ضعف عضلانی

 

دلایل مختلفی وجود دارد که باعث ایجاد مننژیت می‌شوند. اگر کودک شما در تماس با افراد مبتلا به بیماری معده یا بیماری تنفسی قرار گرفته باشد، ممکن است در معرض هر یک از این دسته از باکتری‌ها قرار گرفته باشد:
•    استرپتوکوک گروه B: در این گروه، متداول‌ترین باکتری ایجاد کننده مننژیت در نوزادان زیر ۲۴ ماه، استرپتوکوک آگالاکتیه است.
•    اشریشیا کُلی
•    گونه لیستریا
•    نایسریا مننژیتیدیس
•    استرپتوکوک پنومونیه
•    هموفیلوس آنفلوانزا

 

پزشک از اعضای حیاتی و همچنین سابقه پزشکی وی استفاده خواهد کرد. پزشک دما، فشار خون، ضربان قلب و تنفس کودک را اندازه‌گیری می‌کند.

 

پزشک به منظور انجام شمارش کامل خون، از کودک خون می‌گیرد. پزشک با ایجاد سوراخ کوچکی در پاشنه پای کودک خون می‌گیرد.
•    با شمارش کامل خون، میزان الکترولیت‌ها و همچنین شمارش گلبول‌های قرمز خون بررسی می‌شود. پزشک همچنین انعقاد خون را بررسی کرده و باکتری‌های موجود در خون را بررسی می‌کند.

 

سی‌تی اسکن جمجمه یک آزمایش رادیولوژیک است که تراکم مغز را بررسی می‌کند تا ببیند بافت‌های نرم متورم هستند یا خونریزی رخ داده است. اگر بیمار تشنج یا تروما داشته باشد، سی‌تی اسکن می‌تواند به شما در یافتن این مسئله کمک کند و همچنین نشان دهد که آیا بیمار می‌تواند آزمایش بعدی که پونکسیون کمری است را انجام دهد یا خیر. اگر بیمار به دلیل هر یک از علائم ذکر شده قبلی، نشانه‌ای از فشار داخل جمجمه بالا داشته باشد، تا زمانی که فشار کاهش نیابد، پونکسیون کمری شروع نمی‌شود.

 

در این آزمایش مایعات مغزی نخاعی از کمر کودک استخراج می‌شود. مایعات برای انجام آزمایش‌های خاص به منظور تعیین علت مننژیت مورد نیاز است. این آزمایش دردناک است. لذا پزشک از بی‌حس کننده موضعی استفاده کرده و از یک سوزن بزرگ برای بیرون کشیدن مایعات بین استخوان‌های کمر بیمار استفاده می‌کند. در صورت وجود برخی شرایط، پزشک این آزمایش را انجام نمی‌دهد. این شرایط ممکن است شامل موارد زیر باشد:
•    افزایش فشار داخل جمجمه یا فتق مغزی (تغییر بافت مغزی از محل طبیعی خود)
•    عفونت در محل پونکسیون کمری
•    کما
•    ناهنجاری‌های ستون فقرات
•    مشکل تنفس
•    در صورت لزوم پونکسیون کمر، پزشک از مایع مغزی نخاعی برای تشخیص علت و نوع مننژیت استفاده می‌کند.

مننژیت بر اساس نوع آن درمان می‌شود. مننژیت ویروسی بسته به علت ویروسی درمان می‌شود.
•    به عنوان مثال، اگر مادر ضایعات فعال دستگاه تناسلی داشته باشد، ممکن است HSV-۱ یا تبخال از مادر به کودک در حین زایمان منتقل شود. درمان نوزاد تازه متولد شده با تبخال آنسفالیت باید با یک ماده ضد ویروسی داخل وریدی درمان شود.

 

مننژیت باکتریایی نیز بر اساس علت باکتریایی درمان می‌شود. پزشک شما این علت را شناسایی کرده و درمان مناسب را برای کودک شما انجام می‌دهد. برای انجام درمان از دستورالعمل‌های پزشک خود پیروی کنید.

 

مدت زمان درمان مننژیت کودک شما به علت مننژیت بستگی دارد. اینها برخی از طول درمان‌های تخمینی هستند:
•    نایسریا مننژیتیدیس: ۷ روز
•    هموفیلوس آنفلوانزا: ۷ روز
•    استرپتوکوک پنومونیه: ۱۰ تا ۱۴ روز
•    استرپتوکوک گروه: ۱۴ تا ۲۱روز
•    مننژیت لیستریا مونوسیتوژنز: ۲۱ روز یا بیشتر

 

از کودک خود مراقبت کنید تا اطمینان حاصل کنید که دوزهای مناسب دارو را در کل دوره درمان دریافت کرده است. همچنین باید او را به استراحت و مصرف مایعات زیاد تشویق کرد. به احتمال زیاد به دلیل سن کم نوزاد، مایعات از طریق سرم وارد ‌شود. همچنین باید از انتقال مننژیت به سایر افراد خانواده جلوگیری شود.

کاهش شنوایی شایع‌ترین عارضه مننژیت است. بنابراین، همه نوزادان باید پس از درمان ارزیابی شنوایی را داشته باشند.

 

باکتری‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا می‌توانند پس از درمان باقی بمانند و عوارض ایجاد کنند. یکی از این موارد افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل تجمع مایعات بین بخشهای مختلف مغز است.
•    همه نوزادان باید ۷ تا ۱۰ روز پس از پایان درمان مننژیت، MRI انجام دهند.

 

مطمئن باشید که کودک شما تمام واکسن‌ها را زده است تا احتمال ابتلا به مننژیت ویروسی کاهش یابد. واکسیناسیون خطر ابتلا به مننژیت در آینده را در کودکان کاهش می‌دهد. اگر باردار هستید و HSV همراه با ضایعات دستگاه تناسلی دارید، قبل از زایمان به پزشک خود اطلاع دهید.

ارتباط با افراد مسری یا بیمار را از بین ببرید
برخی از انواع مننژیت باکتریایی، مسری است. کودکان و نوزادان را از تماس با افراد ناقل یا بیمار دور نگه دارید.

 

برخی از افراد بسته به شرایط خاص ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت باشند. برخی از این موارد عبارتند از:
•    سن: کودکان زیر پنج سال ممکن است بیشتر در معرض خطر مننژیت ویروسی باشند. بزرگسالان بالای ۲۰ سال ممکن است بیشتر در معرض خطر مننژیت باکتریایی باشند.
•    محل زندگی: هنگامی که افراد در جاهایی مانند خوابگاه‌ها، پایگاه‌های نظامی، مدارس شبانه روزی و مراکز نگهداری از کودکان زندگی می‌کنند که در تماس نزدیک با بسیاری از افراد دیگر هستند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به مننژیت باشند.
•    کاهش سیستم ایمنی: افراد با سیستم ایمنی ضعیف و آسیب دیده ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت باشند. ایدز، اعتیاد به الکل، دیابت و استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را به خطر بیندازد.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد