چگونه انواع مختلف تیک را از هم تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - تیک‌ها حرکات و صداهای تکراری غیرارادی هستند که کنترل آنها دشوار یا غیرممکن است. آنها شامل حرکات تند و ناگهانی سر، صورت، گردن و/یا اندام‌ها و همچنین صداهای تکراری هستند. تیک‌ها در دوران کودکی نسبتاً رایج هستند و دو نوع مختلف دارد که بر اساس شدت و مدت علائم، یا به عنوان سندرم تورت (TS) و یا به عنوان اختلال تیک گذرا (TTD) تشخیص داده می‌شوند. اگر تیک‌ها شدیدتر یا فراگیرتر باشند و بیش از یک سال طول بکشند، احتمال TS وجود دارد. در صورتی‌که، TTD شامل علائم خفیف‌تری است که کوتاه مدت یا گذرا هستند. برخورد مناسب با هر دو شرایط برای کودکان مهم است تا بتوانند بر تیک‌های خود غلبه کنند یا بهتر آن‌ها را کنترل کنند.

 

تیک‌های ناشی از TS معمولاً در سنین ۲ تا ۱۵ سالگی ظاهر می‌شوند و میانگین سنی آن نزدیک به ۶ سالگی است. TS اغلب تا بزرگسالی ادامه دارد، اما همیشه در دوران کودکی شروع می‌شود. TTD نیز یک اختلال دوران کودکی است و در واقع، تیک‌های گذرا باید قبل از سن ۱۸ سالگی رخ دهند تا به این شکل تشخیص داده شوند. از نظر سن شروع، همپوشانی زیادی بین این دو بیماری وجود دارد، اما TS به دلیل پیوندهای ژنتیکی اغلب در سنین پایین‌تری شروع می‌شود.
•    تیک‌هایی که برای اولین بار در بزرگسالی ایجاد می‌شوند معمولاً به عنوان TS یا TTD تشخیص داده نمی‌شوند. هر دو بیماری باید در دوران کودکی ایجاد شوند تا به این شکل تشخیص داده شوند.
•    پسران تقریباً سه تا چهار برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا به TS و TTD هستند.

 

برای اینکه یک کودک توسط پزشک TS تشخیص داده شود، باید هم تیک‌های حرکتی و هم تیک‌های صوتی را نشان دهد. تیک‌های حرکتی می‌تواند شامل پلک زدن بیش از حد، انقباض بینی، تغییر دادن صورت یا بالا انداختن شانه باشد. صداها می‌توانند شامل غرغرهای ساده و صداهای گلوی تکراری یا کلامی پیچیده‌تر مانند فریاد زدن کلمات یا عبارات باشند. ممکن است در یک کودک مبتلا به TS انواع متعدد تیک‌های حرکتی و صوتی دیده شود. اما، اکثر کودکانی که مبتلا به TTD تشخیص داده شده‌اند، دارای یک تیک حرکتی یا صوتی هستند، اما به ندرت هر دو در یک بازه زمانی یکسان هستند.
•    وقتی کلمات و عبارات تکراری گفته می‌شود، تیک صوتی پیچیده‌تری در نظر گرفته می‌شود. کودکان مبتلا به TS بیشتر احتمال دارد که کوپرولالیا (فریاد زدن کلمات یا عبارات نامناسب اجتماعی یا فحاشی مبتذل) و اکولالیا (تقلید از کلمات یا عبارات دیگران) را نشان دهند.
•    علیرغم نحوه نمایش آن در فیلم‌ها و تلویزیون، کوپرولالیا تنها در ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به TS رخ می‌دهد.

 

اگرچه TS از نظر رفتارها و صداهای تکراری از خفیف تا شدید متفاوت است، اما تمایل دارد تیک‌های پیچیده‌تری را در بر گیرد. تیک‌های پیچیده چندین بخش مختلف بدن را درگیر می‌کنند و حرکات معمولاً دارای یک الگو یا ریتم هستند - مانند تکان دادن سر در حین تکان دادن بازوی چپ و فریاد زدن «خفه شو». از طرفی بچه‌های مبتلا به TTD نیز می‌توانند تیک‌های پیچیده داشته باشند، اما نه به آن شدتی که در TS دیده می‌شود. علاوه بر این، TTD به ندرت شامل تیک‌های حرکتی و صوتی پیچیده به طور همزمان می‌شود.
•    شایع‌ترین علائم اولیه هر دو TS و TTD تیک‌های صورت (پلک زدن، بالا بردن ابروها، انقباض بینی، اخم کردن، بیرون آوردن زبان) است. تیک‌های اولیه صورت اغلب به تیک‌های گردن، تنه و یا سایر اندام، اضافه یا جایگزین می‌شوند.
•    تیک‌های هر دو TS و TTD اغلب بارها در روز (معمولاً در حملات یا دوره‌های متوالی فعالیت) تقریباً هر روز رخ می‌دهند، اگرچه گاهی اوقات وقفه‌هایی وجود دارد.
•    تیک‌ها اغلب شبیه رفتارهای عصبی هستند و می‌توانند با استرس بدتر شوند. جالب توجه است که تیک‌ها معمولا در طول خواب رخ نمی‌دهند.

 

طول مدت رفتار غیر طبیعی و تیک‌ها بزرگترین عامل در تشخیص TTD از TS است. برای تشخیص TTD، کودک باید حداقل چهار هفته تقریبا هر روز تیک یا تیک‌هایی را نشان دهد، اما کمتر از یک سال. در مقابل، برای تشخیص TS، تیک باید بیش از یک سال وجود داشته باشد. به همین دلیل برای تشخیص دقیق و تشخیص TTD و TS به زمان و صبر نیاز است.
•    اکثر موارد TTD در عرض چند هفته تا چند ماه و در بازه زمانی یک ساله از بین می‌روند.
•    تیک‌هایی که یک سال یا کمی بیشتر طول می‌کشند را می‌توان «تیک مزمن» نامید تا زمانی که زمان کافی برای تشخیص TS سپری شود.
•    TTD بسیار رایج‌تر از TS است. حدود ۱۰ درصد از بچه‌ها در سال‌های اولیه مدرسه دچار TTD می‌شوند که بعداً از بین می‌رود.

یک پیش‌بینی‌کننده نسبتاً خوب برای تیک‌های بالقوه در کودک، مشاهده رفتار تیک در والدین، خواهر و برادر یا بستگان نزدیک او است. به طور خاص، به نظر می‌رسد TS یک پیوند ژنتیکی نسبتاً قوی دارد، در حالی که عوامل محیطی (استرس، سوء استفاده، رژیم غذایی) احتمالاً نقش بیشتری در TTD بازی می‌کند. صرف نظر از این، TS به عنوان یک اختلال عصبی پیچیده تحت تأثیر ترکیبی از عوامل، از جمله ژنتیک (ارثی)، محیطی، رفتاری و شیمیایی - به ویژه انتقال دهنده‌های عصبی در مغز به نام دوپامین و سروتونین در نظر گرفته می‌شود.
•    یک بیماری ژنتیکی ارثی به این معنی است که بیماری از طریق ژن‌های واقع در کروموزوم‌ها، حداقل از یکی از والدین به فرزند منتقل می‌شود.
•    تحقیقات نشان می‌دهد که TS ممکن است شامل ناهنجاری‌های ارثی مغز در مناطق و مدارهای خاص، و همچنین هورمون‌هایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی باشد. اساساً ارتباط بین سلول‌های مغز مختل شده یا بیش از حد تحریک می‌شود.

 

یکی دیگر از پیش‌بینی‌کننده‌های مناسب رفتار تیک بالقوه (هم برای TTD و هم برای TS) این است که آیا کودک مشکلات «عصبی-رفتاری» قبلی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) و یا اوتیسم داشته است یا نه. مشکلات قابل توجه در خواندن، نوشتن و یا حساب نیز ممکن است از عوامل خطر برای ایجاد تیک باشد.
•    رفتار وسواسی اجباری شامل افکار مزاحم و نگرانی‌های همراه با رفتارهای تکراری است. برای مثال نگرانی در مورد کثیفی، میکروب‌ها با شستن مکرر دست‌ها مرتبط می‌شود.
•    TS به طور خاص به شدت با شرایط همزمان مرتبط است. حدود ۸۶ درصد از کودکان مبتلا به TS همچنین حداقل یک وضعیت روانی، رفتاری یا رشدی اضافی دارند.

وقتی می‌بینید که یک تیک در کودک شما ایجاد می‌شود، بدترین حالت را تصور نکنید که این یک مورد شدید TS خواهد بود که تا پایان عمر ادامه می‌یابد. در عوض، صبور باشید و حمایت کنید و سعی کنید محیطی با استرس کمتر برای فرزندتان، چه در خانه و چه در مدرسه ایجاد کنید. در اکثریت قریب به اتفاق موارد، تیک‌های دوران کودکی تقریباً به همان سرعتی که ظاهر می‌شوند، در عرض چند ماه از بین می‌روند. اگر کودک شما بیش از یک سال تیک داشته باشد، تشخیص TS محتمل است، اما هنوز احتمال از بین رفتن یا بسیار خفیف و قابل کنترل شدن آن وجود دارد.
•    هیچ آزمایش خون، آزمایشگاهی یا تصویربرداری مغزی برای تشخیص تیک وجود ندارد. اکثر کودکان یا بزرگسالان پس از اینکه خودشان، والدین‌شان، خویشاوندان‌شان یا دوستانشان در مورد TS یا TTD آگاهی پیدا می‌کنند، خودشان بیماری را تشخیص می‌دهند.
•    استرس مزمن عاطفی، روانی و فیزیکی تقریباً با هر ناهنجاری رفتاری مرتبط است. به برنامه روزانه کودک خود نگاه کنید و سعی کنید عوامل استرس‌زا را شناسایی کنید، سپس اگر می‌توانید آنها را کاهش دهید.

 

پزشکان، روانشناسان و مشاوران توصیه می‌کنند که حداقل اعضای خانواده در ابتدا توجه زیادی را به تیک‌ها جلب نکنند. این به این دلیل است که توجه ناخواسته، به خصوص اگر منفی باشد و شامل عصبانیت یا اظهارات تحقیرآمیز باشد، باعث استرس بیشتر می‌شود که می‌تواند تیک‌ها را بدتر کند. اگر تیک‌ها به اندازه‌ای پیچیده و شدید می‌شوند که باعث ایجاد مشکلات اجتماعی در مدرسه ویا محل کار می‌شوند، اگر بیش از چند ماه ادامه یافتند، رفتار درمانی ویا داروها را در نظر بگیرید.
•    اگر تیک در عرض یک هفته از بین نرفت، از فرزندتان بپرسید چه چیزی او را آزار می‌دهد. ممکن است آلرژی، عفونت مزمن یا بیماری دیگری داشته باشند. رفتار تکراری کوتاه مدت همیشه یک تیک نیست.
•    چه از روی بازیگوشی و چه برای شوخ طبعی، به هیج وجه تیک کودک خود را تقلید نکنید. ممکن است او را بیشتر خودآگاه یا عصبی کند.
•    فقط به این دلیل که از تیک فرزندتان خجالت می‌کشید، برای یک تیک خفیف، به دنبال درمان یا دارو بودن اصلا ایده خوبی نیست. تصمیم گیری در مورد درمان باید به این بستگی داشته باشد که آیا رفتار تیک زندگی کودک شما را مختل می‌کند یا تأثیر منفی واقعی دارد.

 

درمان شناختی رفتاری معمولاً اولین خط درمان برای تیک‌هایی است که با ADHD یا OCD همراه نیستند. اگر تیک‌ها به اندازه‌ای شدید باشند که بر زندگی کودک تأثیر منفی بگذارند، بدون در نظر گرفتن اینکه تشخیص TTD یا TS باشد، باید نوعی درمان در نظر گرفته شود. درمان معمولاً توسط روانشناس یا روانپزشک کودک انجام می‌شود و می‌تواند شامل مداخلات رفتاری شناختی و/یا روان درمانی باشد. در طول این جلسات (اغلب برای کمک به چندین جلسه نیاز است) کودک یا بزرگسال باید توسط یکی از اعضای نزدیک خانواده برای حمایت همراه باشد.
•    درمان‌های شناختی رفتاری معمولاً شامل آموزش تغییر عادت هستند که به شناسایی میل به تیک کمک می‌کند و سپس یاد می‌گیرید که داوطلبانه با آن مبارزه کنید.
•    اکثر تیک‌ها را نمی‌توان به طور کامل متوقف کرد، اما می‌توان آنها را کمتر آشکار کرد.
•    روان درمانی شامل صحبت کردن و پرسیدن سؤالات است. این می‌تواند بیشتر به مشکلات رفتاری همراه مانند ADHD، OCD، افسردگی و اضطراب کمک کند.

 

داروهایی برای کمک به کنترل تیک‌ها و کاهش اثرات مشکلات رفتاری مرتبط وجود دارد، اما آنها اغلب برای TTD به دلیل ماهیت موقت یا گذرا توصیه نمی‌شوند. در عوض، این داروها معمولاً برای آن دسته از کودکان یا بزرگسالانی که از TS شدید رنج می‌برند، استفاده می‌شود. این داروهای روانگردان مطمئناً می‌توانند علائم و رفتارها را تغییر دهند، اما اغلب عوارض جانبی جدی دارند، بنابراین سنجش جوانب مثبت و منفی با پزشک مهم است.
•    برخی از داروها با مسدود کردن یا کاهش دوپامین در مغز به کنترل تیک‌ها کمک می‌کنند.
•    تزریق بوتولینوم (بوتاکس) بافت عضلانی را فلج می‌کند و ممکن است برای کنترل تیک‌های جدا شده ساده صورت و گردن مفید باشد.
•    داروهای ADHD گاهی اوقات می‌توانند به درمان تیک کمک کنند، اما می‌توانند آنها را نیز تشدید کنند.
•    مهارکننده‌های آدرنرژیک مرکزی می‌توانند به کنترل تکانه و کاهش خشم کمک کنند.
•    داروهای ضد تشنج که معمولاً برای صرع استفاده می‌شوند، برای برخی از بیماران TS مفید بوده است.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد