چطور بیماری سرخک را تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - کارشناسان توافق دارند که سرخک، که به عنوان سرخجه نیز شناخته می‌شود، در درجه اول یک عفونت مربوط به دوران کودکی است که توسط یک ویروس ایجاد می‌شود. زمانی در همه‌ جای دنیا بسیار رایج بود، اما اکنون به دلیل واکسیناسیون سراسری بسیار نادر است. در برخی از نقاط جهان، سرخک شایع تر است و می‌تواند برای کودکان خردسال با سیستم ایمنی ضعیف، به ویژه کودکان زیر پنج سال، جدی و کشنده باشد. محققان می‌گویند که شناسایی شایع‌ترین علائم و نشانه‌های سرخک در کودک و جستجوی مراقبت‌های پزشکی می‌تواند خطرات عواقب جدی سلامتی را کاهش دهد. در کشور ما نیز اخیرا مواردی از سرخک شناسایی شده است، بنابراین مهم است که علائم این بیماری را بشناسید و در صورت مشاهده سریعا برای درمان اقدام کنید.

 

قابل شناسایی‌ترین علامت سرخک، بثورات ناشی از آن است که چند روز پس از ظاهر شدن سرفه، گلودرد و آبریزش بینی خود را نشان می‌دهد. بثورات شامل بسیاری از لکه‌های قرمز کوچک و برجستگی‌ها در دسته‌های متمرکز است که برخی از آن‌ها کمی برآمده هستند، اما عمدتاً مانند لکه‌های مسطح بزرگ از دور به نظر می‌رسند. سر و صورت اولین نقاطی هستند که این بثورات ظاهر می‌شوند و بثورات در پشت گوش و نزدیک به خط مو ظاهر می‌شوند. در طی چند روز آینده، بثورات به گردن، بازوها و بالاتنه گسترش می‌یابد، سپس از پاها به سمت پایین می‌رسد. این بثورات برای اکثر افراد خارش ندارد، اما می‌تواند باعث تحریک پوست حساس شود.
•    افراد مبتلا به سرخک معمولاً در روز اول یا دوم پس از ایجاد بثورات، بیشترین احساس بیماری را دارند و پس از آن حدود یک هفته طول می‌کشد تا کاملاً از بین برود.
•    مدت کوتاهی پس از ظاهر شدن بثورات، تب معمولاً به شدت افزایش می‌یابد و می‌تواند به ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد برسد یا از آن فراتر رود. در این مرحله مراقبت پزشکی ضروری است.
•    در بسیاری از افراد مبتلا به سرخک، لکه‌های کوچک سفید مایل به خاکستری نیز در دهان (گونه‌های داخلی) ایجاد می‌شود که به آن لکه‌های کوپلیک می‌گویند.

 

سرخک معمولاً با علائم و نشانه‌های غیراختصاصی مانند کسالت (خستگی) و تب خفیف تا متوسط شروع می‌شود. بنابراین، اگر کودک شما بی‌اشتها به نظر می‌رسد و اشتهای ضعیفی دارد و دمای بدنش خفیف است، احتمالاً به یک عفونت ویروسی مبتلا شده است. با این حال، بیشتر عفونت‌های ویروسی به همین ترتیب شروع می‌شوند، بنابراین تب خفیف به خودی خود یک شناسه قوی برای سرخک نیست.
•    دمای طبیعی بدن ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد است، بنابراین هر دمایی بالاتر از ۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد برای کودک تب محسوب می‌شود. دمای بیش از ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد در کودکان نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
•    دماسنج دیجیتالی گوش که دماسنج تمپانیک نیز نامیده می‌شود، روشی سریع و آسان برای اندازه‌گیری دمای بدن کودک است.
•    سرخک یک دوره نهفتگی ۱۰ تا ۱۴ روز پس از عفونت دارد که دوره‌ای بدون علامت است.

 

درست پس از اینکه متوجه تب خفیف تا متوسط در کودک خود شدید، علائم دیگر به سرعت با سرخک ایجاد می‌شود. سرفه‌های مداوم، گلودرد، آبریزش بینی و چشم‌های ملتهب (ملتحمه) از مراحل اولیه سرخک هستند. این مجموعه نسبتاً خفیف علائم ممکن است دو یا سه روز پس از شروع تب ادامه داشته باشد. این علائم، هنوز به وضوح بیماری کودک شما را به عنوان سرخک شناسایی نمی‌کنند. سایر عفونت‌های ویروسی، مانند سرماخوردگی و آنفولانزا، علائم بسیار مشابهی را ایجاد می‌کنند.
•    عامل بیماری سرخک پارامیکسوویروس است که بسیار مسری است. از طریق قطرات موجود در هوا یا روی سطوح پخش می‌شود، سپس در بینی و گلوی فرد مبتلا تکثیر می‌شود.
•    شما می‌توانید با قرار دادن انگشتان خود در دهان / بینی یا با مالش چشمان خود پس از لمس هر سطح آلوده، به پارامیکسوویروس مبتلا شوید. سرفه یا عطسه کردن توسط یک فرد آلوده نیز می‌تواند باعث گسترش سرخک شود.
•    فردی که به سرخک آلوده شده است می‌تواند ویروس را به مدت حدود هشت روز به سایر افراد منتقل کند. از زمانی که علائم شروع می‌شود و تا روز چهار روز بعد از از بین رفتن بثورات، ادامه می‌یابد.

 

در حالی که افرادی که سری کامل واکسن سرخک را دریافت می‌کنند تقریباً هیچ خطری برای ابتلا به این بیماری ندارند، گروه‌های خاصی از افراد در معرض خطر بالاتری برای سرخک هستند. افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند عبارتند از: تمام کسانی که واکسن سرخک را دریافت نمی‌کنند، کمبود ویتامین A دارند و/یا به مکان‌هایی که سرخک شایع است سفر می‌کنند. گروه‌های دیگر مستعد ابتلا به سرخک، آنهایی هستند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و کودکان زیر ۱۲ ماه (چون هنوز واکسن دریافت نکرده‌اند و برای دریافت واکسن بسیار کوچک هستند).
•    واکسن سرخک معمولاً با سایر واکسن‌هایی که از اوریون و سرخجه محافظت می‌کنند ترکیب می‌شود. در مجموع، این واکسن به عنوان واکسن MMR شناخته می‌شود.
•    افرادی که همزمان تحت درمان با ایمونوگلوبولین و واکسن MMR قرار می‌گیرند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرخک هستند.
•    ویتامین A دارای خواص ضد ویروسی است و برای سلامت غشاهای مخاطی که بینی، دهان و چشم را می‌پوشاند بسیار مهم است. اگر رژیم غذایی شما کمبود ویتامین داشته باشد، احتمال ابتلا به سرخک و علائم شدیدتری وجود دارد.

اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را در کودک خود یا خودتان مشاهده کردید، برای مشاوره و معاینه با پزشک خانواده یا متخصص اطفال خود قرار ملاقات بگذارید. سرخک در کودکان برای بیش از یک دهه نادر بوده است، بنابراین پزشکانی که به تازگی فارغ التحصیل شده‌اند ممکن است تجربه زیادی در مورد بثورات متمایز نداشته باشند. با این حال، تمام پزشکان باتجربه فوراً بثورات پوستی لکه‌دار و به خصوص لکه‌های کوپلیک در پوشش داخلی گونه (در صورت وجود) را تشخیص خواهند داد.
•    اگر شک دارید، آزمایش خون می‌تواند تأیید کند که آیا بثورات واقعاً سرخک هستند یا خیر. آزمایشگاه پزشکی وجود آنتی‌بادی‌های IgM را در خون شما جستجو می‌کند که توسط بدن شما برای مبارزه با ویروس سرخک تولید می‌شود.
•    علاوه بر این، اگر لکه‌های کوپلیک دارید، می‌توان کشت ویروسی را از ترشحات پاک‌شده از مجرای بینی، گلو و/یا گونه‌های داخلی کشت و بررسی کرد.

 

هیچ درمان خاصی وجود ندارد که بتوانید از شر یک مورد مشخص سرخک خلاص شود، اما می‌توان برخی اقدامات را برای کاهش شدت علائم انجام داد. به افراد غیر ایمن نشده (از جمله کودکان) می‌توان واکسن MMR را ظرف ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض پارامیکسوویروس تزریق کرد و ممکن است از بروز علائم جلوگیری کند. با این حال، همانطور که در بالا ذکر شد، اغلب ۱۰ روز از دوره کمون طول می‌کشد تا علائم خفیف سرخک شروع شود، بنابراین ابتلا به آن در عرض ۷۲ ساعت بعید است مگر اینکه به منطقه‌ای سفر کنید که افراد زیادی به وضوح به این بیماری مبتلا هستند.
•    تقویت سیستم ایمنی برای زنان باردار، کودکان خردسال و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در معرض سرخک (و سایر ویروس‌ها) قرار دارند، در دسترس است. درمان شامل تزریق آنتی‌بادی‌هایی به نام گلوبولین سرم ایمنی است که در حالت ایده‌آل باید ظرف ۶ روز پس از قرار گرفتن در معرض آن تزریق شود تا از شدید شدن علائم جلوگیری شود.
•    گلوبولین سرم ایمنی و واکسن MMR نباید همزمان مصرف شوند.
•    برای کاهش درد و تب متوسط تا شدید که همراه با بثورات سرخک است دارو مصرف کنید. هرگز برای کنترل تب به کودکان یا نوجوانان مبتلا به سرخک آسپرین ندهید. آسپرین برای استفاده در کودکان بزرگتر از ۳ سال تایید شده است، اما می‌تواند منجر به سندرم ری (وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی) در افراد مبتلا به آبله مرغان یا علائم مشابه آنفولانزا شود، که می‌تواند با سرخک اشتباه گرفته شود. به جای آن به کودکان استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن بدهید.

 

اگرچه سرخک به طور بالقوه کشنده است، اما موارد سرخک به ندرت جدی هستند، و به مراقبت پزشکی نیاز ندارند مگر اینکه تب بالاتر از ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. با این حال، عوارض بالقوه سرخک اغلب بسیار بدتر از عفونت ویروسی اولیه است. عوارض شایع ناشی از سرخک عبارتند از: عفونت باکتریایی گوش، برونشیت، التهاب حنجره، ذات الریه (ویروسی و باکتریایی)، آنسفالیت (تورم مغز)، مشکلات بارداری و کاهش توانایی لخته شدن خون.
•    اگر بعد از ابتلا به سرخک علائم دیگری را تجربه کردید یا اگر احساس می‌کنید علائم شما هرگز از بین نرفت، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
•    اگر سطوح پایین ویتامین A دارید، از پزشک خود بخواهید واکسن تزریق کند تا از شدت سرخک و هر گونه عوارض احتمالی کاسته شود. دوزهای پزشکی معمولاً ۲۰۰۰۰۰واحد بین المللی (IU) برای دو روز است.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد