چگونه سرطان دهان را تشخیص دهیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - سرطان‌های دهان و گلو حدود ۲ درصد از سرطان‌های تشخیص داده شده هر ساله در ایالات متحده را تشکیل می‌دهند. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع سرطان‌های دهان مهم است، زیرا شانس بقا را به میزان زیادی افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، نرخ بقای پنج ساله برای کسانی که سرطان دهانی دارند که هنوز گسترش نیافته‌ است ۸۳ درصد است، در حالی که پس از گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن، تنها ۳۲ درصد است. اگرچه پزشک و دندانپزشک شما برای تشخیص سرطان دهان آموزش دیده‌اند، اما تشخیص علائم آن توسط خودتان ممکن است تشخیص زودهنگام و درمان به موقع‌تر را تسهیل کند. هرچه بیشتر آگاه باشید، بهتر است.

بیشتر سرطان‌های دهان و گلو در مراحل اولیه خود باعث ایجاد برخی علائم یا علائم قابل شناسایی می‌شوند، اما همیشه هم به این شکل نیست. در برخی موارد، سرطان‌ها تا زمانی که به مرحله پیشرفته نرسند، علائمی ایجاد نمی‌کنند. صرف نظر از این، پزشکان و دندانپزشکان توصیه می‌کنند که علاوه بر معاینات منظم، حداقل ماهی یک بار به دقت به دهان خود در آینه نگاه کنید تا علائم غیرطبیعی را بررسی کنید.
•    سرطان‌های دهان می‌توانند تقریباً در هر نقطه از دهان و گلو رشد کنند، از جمله لب‌ها، لثه‌ها، زبان، کام سخت، کام نرم، لوزه‌ها و داخل گونه‌ها. دندان‌ها تنها قسمت‌هایی هستند که نمی‌توانند سرطان ایجاد کنند.
•    خرید یک آینه کوچک دندانپزشکی به شما کمک کند تا دهان خود را دقیق‌تر معاینه کنید.
•    قبل از معاینه دهان خود مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. اگر لثه‌های شما معمولاً پس از مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن خونریزی می‌کند، با مقداری آب نمک گرم بشویید و چند دقیقه قبل از معاینه صبر کنید.

اطراف دهان خود را برای زخم‌ها یا ضایعات سفید کوچک بررسی کنید که  پزشکان به آنها لکوپلاکی می‌گویند. لکوپلاکی پیش‌سازهای رایج سرطان‌های دهان هستند، اما اغلب به اشتباه به عنوان آفت دهان یا سایر زخم‌های کوچک ناشی از ساییدگی یا ترومای جزئی تشخیص داده می‌شوند. لکوپلاکی همچنین می‌تواند با عفونت‌های باکتریایی لثه‌ها و لوزه‌ها و همچنین رشد بیش از حد مخمر کاندیدا در دهان (به نام برفک) اشتباه گرفته شود.
•    اگرچه آفت و سایر زخم‌ها معمولاً بسیار دردناک هستند، اما لکوپلاکی معمولاً دردناک نیستند، مگر اینکه در مراحل پیشرفته باشند.
•    آفت بیشتر در لب‌های داخلی، گونه‌ها و کناره‌های زبان دیده می‌شود، در حالی که لکوپلاکی می‌تواند در هر جایی از دهان باشد.
•    با رعایت بهداشت خوب، زخم‌های شانکر و سایر خراش‌ها و بریدگی‌های کوچک معمولاً ظرف یک هفته یا بیشتر بهبود می‌یابند. در مقابل، لکوپلاکیا از بین نمی‌رود و اغلب با گذشت زمان بزرگتر و دردناک‌تر می‌شود.
•    به طور کلی، هر زخم یا ضایعه سفید در دهان که بیش از ۲ هفته طول بکشد باید توسط یک متخصص پزشکی ارزیابی شود.

هنگام بررسی داخل دهان و پشت گلو، مراقب زخم‌ها یا لکه‌های قرمز کوچک باشید. زخم‌های قرمز (ضایعات) توسط پزشکان اریتروپلاکی نامیده می‌شوند و اگرچه کمتر از لکوپلاکی در دهان شایع هستند، اما پتانسیل بسیار بیشتری برای تبدیل شدن به سرطان دارند. اریتروپلاکی در ابتدا می‌تواند حساس باشد، اما معمولاً به اندازه زخم‌هایی مانند آفت دهان، ضایعات تبخال (زخم‌های سرد) یا لثه‌های ملتهب، دردناک نیست.
•    آفت‌ها در ابتدا قبل از ایجاد زخم و سفید شدن قرمز هستند. در مقابل، اریتروپلاکی قرمز باقی می‌ماند و پس از یک هفته یا بیشتر از بین نمی‌رود.
•    ضایعات تبخال می‌تواند در دهان ایجاد شود، اما در مرزهای لب خارجی بسیار شایع‌تر است. اریتروپلاکی همیشه داخل دهان است.
•    تاول‌ها و تحریکات ناشی از خوردن غذاهای اسیدی نیز می‌توانند شبیه اریتروپلاکی باشند، اما به سرعت ناپدید می‌شوند.
•    هر زخم قرمز یا ضایعه‌ای که بعد از دو هفته از بین نرود باید توسط یک متخصص پزشکی ارزیابی شود.

سایر علائم بالقوه سرطان دهان شامل رشد توده‌ها و ایجاد تکه‌های ناهموار در دهان است. به طور کلی، سرطان به عنوان تقسیم کنترل نشده سلول‌ها تعریف می‌شود، بنابراین در نهایت یک توده، تورم یا رشد دیگری ظاهر می‌شود. از زبان خود استفاده کنید تا هرگونه توده، برآمدگی یا لکه‌های زبر را در اطراف دهان خود احساس کنید. در مراحل اولیه، این توده‌ها و لکه‌های زبر معمولاً دردناک نیستند و می‌توانند با بسیاری از موارد در دهان اشتباه گرفته شوند.
•    ژنژیویت (لثه‌های متورم) اغلب می‌تواند توده‌های بالقوه خطرناک را بپوشاند، اما التهاب لثه معمولاً با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن خونریزی می‌کند. توده‌های سرطانی اولیه این کار را نمی‌کنند.
•    یک توده یا ضخیم شدن بافت‌ها در دهان اغلب می‌تواند بر تناسب و راحتی دندان مصنوعی تأثیر بگذارد که می‌تواند اولین علامت سرطان دهان باشد.
•    همیشه نگران توده‌ای باشید که به رشد خود ادامه می‌دهد یا لکه‌های زبری که در دهان پخش می‌شود.
•    لکه‌های ناهموار در دهان نیز می‌توانند در اثر جویدن تنباکو، ساییدگی دندان‌های مصنوعی، خشکی دهان (کمبود بزاق) و عفونت‌های کاندیدا ایجاد شوند.
•    هر توده یا لکه زبری در دهان شما که پس از ۲ تا ۳ هفته از بین نمی‌رود، باید توسط یک پزشک متخصص معاینه شود.

درد و ناراحتی در دهان معمولاً به دلیل مشکلات نسبتاً خوش خیم مانند پوسیدگی دندان، دندان عقل نهفته، لثه ملتهب، عفونت گلو، آفت دهان و بهداشت دهان و دندان ضعیف ایجاد می‌شود. به این ترتیب، تلاش برای تشخیص این علل درد، از سرطان بالقوه بسیار دشوار است، اما اگر اخیرا مشکلات دهان و دندان خود را برطرف کرده‌اید، باید مشکوک باشید.
•    درد ناگهانی و شدید معمولاً یک مشکل دندان/عصب است و نشانه اولیه سرطان دهان نیست.
•    درد مزمن یا درد دردناک که با گذشت زمان بدتر می‌شود، نگران‌کننده‌تر است، اما هنوز هم اغلب یک مشکل دندانی است که می‌تواند به راحتی توسط دندانپزشک برطرف شود.
•    دردی که در اطراف دهان پخش می‌شود و باعث التهاب غدد لنفاوی اطراف فک و گردن می‌شود، نگران‌کننده است و همیشه باید فوراً آن را بررسی کرد.
•    هر گونه بی‌حسی یا حساسیت طولانی مدت لب، دهان یا گلو نیز توجه و بررسی بیشتری را می‌طلبد.

به دلیل ایجاد لکوپلاکی، اریتروپلاکی، توده‌ها، لکه‌های زبر ویا درد، بیماران مبتلا به سرطان دهان اغلب از مشکل جویدن و همچنین حرکت فک یا زبان خود به طور کلی شکایت دارند. جابه‌جایی یا لق شدن دندان‌ها به دلیل رشد سرطانی نیز می‌تواند جویدن صحیح را دشوار کند، بنابراین در صورت بروز این تغییرات توجه داشته باشید.
•    اگر سالخورده هستید، همیشه تصور نکنید که دندان مصنوعی نامناسب دلیل ناتوانی در جویدن شما است. اگر قبلا به خوبی در دهان جا افتاده بودند، پس چیزی در دهان شما تغییر کرده است.
•    سرطان دهان، به‌ویژه زبان یا گونه‌ها، می‌تواند باعث شود که هنگام جویدن بیشتر بافت‌های دهان خود را گاز بگیرید.
•    اگر بالغ هستید و دندان‌هایتان لق یا کج شده است، در اسرع وقت با دندانپزشک خود ملاقات کنید.

همچنین به دلیل رشد لکه‌ها و توده‌های دردناک و همچنین مشکل در حرکت زبان، بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان دهان از ناتوانی در بلع صحیح شکایت دارند. ممکن است فقط با بلع غذا شروع شود، اما سرطان پیشرفته گلو می‌تواند بلع نوشیدنی‌ها یا حتی بزاق دهان را دشوار کند.
•    سرطان گلو می‌تواند باعث تورم و باریک شدن مری (لوله‌ای که به معده منتهی می‌شود) و همچنین گلوی ملتهب مزمن که با هر بار بلع درد می‌کند، شود. سرطان مری به دلیل دیسفاژی پیشرونده سریع یا مشکلات بلع شناخته شده است.
•    سرطان گلو همچنین می‌تواند باعث بی‌حسی در گلو شود ویا اینگونه احساس شود که چیزی در گلو گیر کرده است.
•    سرطان لوزه‌ها و نیمه پشتی زبان نیز می‌تواند باعث مشکلات زیادی در بلع شود.

یکی دیگر از علائم شایع سرطان دهان، به ویژه در مراحل پایانی، مشکل در صحبت کردن است. ناتوانی در حرکت صحیح زبان و/یا فک می‌تواند بر توانایی شما در تلفظ کلمات تأثیر بگذارد. صدای شما نیز ممکن است خشن‌تر شود و تغییر کند، زیرا سرطان گلو یا انواع دیگر بر تارهای صوتی تأثیر می‌گذارد. به این ترتیب، هر گونه تغییر در صدای خود را بشناسید، یا به حرف افرادی که ادعا می‌کنند متفاوت صحبت می‌کنید گوش دهید.
•    تغییرات ناگهانی و غیرقابل توضیح در صدای شما ممکن است نشان دهنده وجود ضایعه در یا نزدیک تارهای صوتی شما باشد.
•    به دلیل احساس گیرکردن چیزی در گلو، افراد مبتلا به سرطان دهان گاهی اوقات دچار تیک شنیداری می‌شوند که مدام سعی می‌کنند گلوی خود را پاک کنند.
•    انسداد راه هوایی به دلیل سرطان نیز می‌تواند نحوه صحبت کردن و کیفیت صدای شما را تغییر دهد.

اگر علائم یا علائمی دارید که بیش از دو هفته طول کشید یا به سرعت بدتر شد، در اسرع وقت با پزشک یا دندانپزشک خود تماس بگیرید. ممکن است دندانپزشک شما بهترین گزینه برای شروع باشد، زیرا می‌تواند هر گونه مشکل غیر سرطانی دهان را با سهولت رد کند و سپس برای تسکین ناراحتی شما آنها را درمان کند.
•    علاوه بر معاینه دهان (از جمله لب‌ها، گونه‌ها، زبان، لثه‌ها، لوزه‌ها و گلو)، گردن، گوش‌ها و بینی نیز باید بررسی شوند تا علت مشکل شما مشخص شود.
•    پزشک یا دندانپزشک شما همچنین از شما در مورد رفتارهای پرخطر (سیگار کشیدن و مصرف الکل) و سابقه خانوادگی شما می‌پرسد، زیرا برخی از سرطان‌ها پیوند ژنتیکی دارند.
•    توجه داشته باشید که افراد بالای ۴۰ سال، به ویژه آقایان، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهان هستند.

همراه با معاینه دهان و گلو، برخی از دندانپزشکان یا پزشکان ممکن است از رنگ‌های مخصوص دهان برای تجسم بهتر نواحی غیرطبیعی در دهان استفاده کنند، به خصوص اگر در معرض خطر بالاتر سرطان دهان در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال، در یک روش از رنگی به نام تولویدین بلو استفاده می‌شود.
•    قرار دادن رنگ آبی تولویدین روی یک ناحیه سرطانی در دهان باعث می‌شود بافت بیمار به رنگ آبی تیره‌تر از بافت سالم اطراف رنگ شود.
•    گاهی اوقات بافت عفونی یا آسیب دیده نیز به رنگ آبی تیره رنگ می‌شود، بنابراین آزمایش قطعی سرطان نیست، فقط یک راهنمای بصری است.
•    برای اطمینان از سرطان، باید یک نمونه بافت (بیوپسی) گرفته شود و توسط متخصص سرطان زیر میکروسکوپ بررسی شود. به این ترتیب می‌توانید تشخیص دقیقی داشته باشید.

روش دیگر برای تشخیص بافت سالم از بافت سرطانی در دهان استفاده از لیزرهای مخصوص است. به طور کلی، زمانی که نور لیزر از بافت غیرعادی منعکس می‌شود، با نور منعکس‌شده از بافت طبیعی متفاوت (کدرتر) به نظر می‌رسد. روش دیگر از یک نور فلورسنت ویژه برای مشاهده دهان پس از شستشوی دهان با محلول اسید استیک (اصولاً سرکه) استفاده می‌کند. در این روش نیز بافت سرطانی خودنمایی می‌کند.
•    در صورت مشکوک شدن به ناحیه غیرطبیعی دهان، معمولاً بیوپسی بافتی انجام می‌شود.
•    متناوبا، گاهی اوقات بافت غیر طبیعی را می‌توان با سیتولوژی لایه ‌رداری ارزیابی کرد، جایی که ضایعه مشکوک با یک برس سفت خراشیده می‌شود و سلول‌ها به صورت میکروسکوپی بررسی می‌شوند.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد