چطور افتادگی مثانه را تشخیص دهیم و آن را درمان کنیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - متخصصان می‌گویند که اگر کف لگن شما خیلی ضعیف شود یا فشار زیادی روی آن وارد شود، ممکن است مثانه شما از موقعیت طبیعی خود خارج شود و در لگن بیفتد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، مثانه شما به دیواره واژن فشار می‌آورد که به آن افتادگی مثانه یا فتق مثانه (یا سیستوسل) می‌گویند. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۵۰ درصد از زنان بعد از بارداری دچار افتادگی مثانه می‌شوند، بنابراین این یک مشکل نسبتاً رایج است. اگر نگران افتادگی مثانه هستید، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی دارید.

در موارد جدی، ممکن است بتوانید احساس کنید که مثانه به داخل واژن فرو می‌رود. وقتی می‌نشینید، ممکن است احساس کنید که روی یک توپ یا یک تخم‌مرغ نشسته‌اید. این احساس ممکن است هنگام ایستادن یا دراز کشیدن از بین برود. این واضح‌ترین علامت افتادگی مثانه است و شما باید در اسرع وقت به پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص زنان مراجعه کنید.
•    این احساس عموماً نشانه افتادگی شدید مثانه در نظر گرفته می‌شود.

اگر در ناحیه تحتانی شکم، ناحیه لگن یا واژن هر گونه درد، فشار یا ناراحتی دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. هر تعدادی از شرایط، از جمله افتادگی مثانه، می‌تواند این علائم را ایجاد کند.
•    اگر افتادگی مثانه دارید، این درد، فشار یا ناراحتی ممکن است هنگام سرفه، عطسه، فشار وارد کردن بر عضلات کف لگن افزایش یابد. اگر چنین است، حتماً آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
•    اگر دچار افتادگی مثانه هستید، ممکن است احساس کنید چیزی از واژن شما می‌افتد.

اگر هنگام سرفه، عطسه، خندیدن یا ورزش کردن تمایل به نشت ادرار دارید، به چیزی به عنوان «بی اختیاری استرسی» شناخته می‌شود، دچار هستید. زنانی که زایمان کرده‌اند بیشتر مستعد ابتلا هستند و افتادگی مثانه می‌تواند یکی از دلایل اصلی آن باشد. برای رفع مشکل به پزشک مراجعه کنید.
•    همچنین توجه داشته باشید که آیا هنگام ادرار کردن، تغییراتی از جمله مشکل در شروع جریان ادرار، تخلیه ناقص مثانه (همچنین به عنوان احتباس ادراری شناخته می‌شود) و افزایش تکرر ادرار و فوریت را تجربه می‌کنید یا نه.
•    توجه داشته باشید که آیا به طور مکرر عفونت مثانه یا عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) داشته‌اید یا خیر. «مکرر» به عنوان داشتن بیش از یک UTI در یک دوره شش ماهه تعریف می‌شود. زنان مبتلا به افتادگی مثانه اغلب دچار عفونت مثانه مکرر می‌شوند، بنابراین ارزش دارد که به دفعات UTI خود توجه کنید.

درد حین رابطه جنسی «دیسپارونیا» نامیده می‌شود و می‌تواند توسط تعدادی از شرایط فیزیکی از جمله افتادگی مثانه ایجاد شود. اگر با دیسپارونی سروکار دارید، باید در اسرع وقت به پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص زنان خود مراجعه کنید.
•    اگر درد در حین مقاربت برای شما اتفاق جدیدی است و اخیراً نوزادی را به صورت طبیعی به دنیا آورده‌اید، افتادگی مثانه یک علت محتمل است. مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید.

برخی از زنان مبتلا به سیستوسل نیز درد، فشار یا ناراحتی در ناحیه کمر را تجربه می‌کنند. کمردرد یک علامت بسیار عمومی است که می‌تواند به معنای چیزهای زیادی باشد. یا اصلاً چیز جدی نیست، اما منطقی است که یک قرار ملاقات با پزشک خود تعیین کنید. این امر به ویژه در صورت مشاهده هر یک از علائم دیگر بیشتر است.

اگر مورد شما خفیف باشد، ممکن است متوجه علائم بالا نشوید. برخی از افتادگی‌های مثانه  برای اولین بار در طول معاینات معمول زنان کشف می‌شوند.
•    با این حال، اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را نشان دادید یا تجربه کردید، باید با پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص زنان خود مشورت کنید.
•    اگر علائمی را تجربه نکنید، اغلب نیازی به درمان نیست.

در دوران بارداری و زایمان، ماهیچه‌های لگن و بافت‌های حمایتی شما تحت فشار و کشیدگی قرار می‌گیرند. از آنجایی که اینها عضلاتی هستند که مثانه شما را در جای خود نگه می‌دارند، فشار یا ضعف جدی روی آن‌ها می‌تواند به مثانه اجازه دهد تا به داخل واژن برود.
•    زنانی که باردار بوده‌اند، به خصوص اگر چندین بار زایمان طبیعی داشته باشند، در معرض خطر بالایی برای ایجاد افتادگی مثانه هستند. حتی زنانی که به روش سزارین زایمان کرده‌اند نیز در معرض خطر هستند.

زنان یائسه به دلیل کاهش سطح هورمون جنسی زنانه استروژن، در معرض خطر افتادگی مثانه هستند. استروژن تا حدی مسئول حفظ قدرت، تون و انعطاف پذیری عضلات واژن شما است. در نتیجه، سطوح پایین استروژن همراه با گذار به یائسگی باعث می‌شود این ماهیچه‌ها نازک‌تر و انعطاف پذیرتر شوند که منجر به ضعیف شدن کلی می‌شود.
•    توجه داشته باشید که حتی اگر از طریق روش‌های مصنوعی وارد یائسگی شوید، مانند برداشتن رحم (هیسترکتومی) و/یا تخمدان‌ها با جراحی، این افت استروژن اتفاق می‌افتد. این جراحی‌ها نه تنها باعث آسیب به ناحیه لگن می‌شوند، بلکه باعث تغییراتی در سطح استروژن می‌شوند. بنابراین، اگرچه ممکن است شما جوانتر از اکثر زنان یائسه باشید و در غیر این صورت سالم باشید، اما همچنان در معرض خطر ابتلا به سیستوسل هستید.

زور زدن شدید یا بلند کردن اجسام سنگین گاهی اوقات باعث ایجاد افتادگی می‌شود. هنگامی که عضلات کف لگن خود را تحت فشار قرار می‌دهید، خطر افتادگی مثانه را دارید (به خصوص اگر عضلات دیواره واژن شما قبلاً در اثر یائسگی یا زایمان ضعیف شده باشند). انواع فشارهایی که می‌توانند باعث ایجاد سیستوسل شوند عبارتند از:
•    بلند کردن اجسام بسیار سنگین (از جمله کودکان)
•    سرفه‌های مزمن و شدید
•    یبوست و زور زدن در هنگام اجابت مزاج

اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، خطر افتادگی مثانه در شما افزایش می‌یابد. وزن اضافی، فشار اضافی بر عضلات کف لگن شما وارد می‌کند.
•    این که آیا فردی اضافه وزن دارد یا چاق است با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) مشخص می‌شود که نشانگر چاقی بدن است. BMI وزن فرد بر حسب کیلوگرم (kg) تقسیم بر مجذور قد فرد بر حسب متر (m) است. BMI بین ۲۵ تا ۳۰ اضافه وزن در نظر گرفته می‌شود، در حالی که BMI بیشتر از ۳۰ چاق در نظر گرفته می‌شود.

اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار افتادگی مثانه شده باشید، یک قرار ملاقات با پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص زنان خود تعیین کنید.
•    آماده باشید که تا حد امکان به پزشک خود اطلاعات بدهید، از جمله تاریخچه پزشکی کامل و شرح مفصلی از علائم خود.

به عنوان اولین قدم، پزشک احتمالا یک معاینه معمول زنان را انجام خواهد داد. در این معاینه، افتادگی مثانه با استفاده از اسپکولوم (ابزاری برای بازرسی منافذ بدن) روی دیواره خلفی (پشت) واژن در حالی که به پشت دراز کشیده‌اید و زانوهای خود را خم کرده و مچ پاها توسط رکاب حمایت می‌شود، تشخیص داده می‌شود. پزشک احتمالاً از شما می‌خواهد که زور بزنید یا سرفه کنید. اگر افتادگی مثانه وجود داشته باشد، پزشک وقتی که شما فشار می‌آورید، توده نرمی را می‌بیند که به دیواره قدامی (جلو) واژن برآمده است.
•    مثانه‌ای که به واژن ختم شده باشد، تشخیص مثبت افتادگی مثانه در نظر گرفته می‌شود.
•    در برخی موارد، علاوه بر انجام معاینه استاندارد لگن، ممکن است پزشک بخواهد شما را در حالت ایستاده معاینه کند. ارزیابی پرولاپس از موقعیت‌های مختلف می‌تواند مفید باشد.
•    اگر پزشک متوجه افتادگی در دیواره پشتی واژن شود، احتمالاً معاینه رکتوم را نیز انجام خواهد داد. این به او کمک می‌کند تا قدرت عضلات شما را تعیین کند.
•    شما به هیچ وجه نیازی به آمادگی برای این معاینه ندارید و نباید خیلی طول بکشد. ممکن است در حین معاینه لگن کمی احساس ناراحتی کنید، اما برای بسیاری از زنان این فقط یک معاینه معمولی مانند انجام پاپ اسمیر است.

پزشک شما احتمالاً آزمایشاتی به نام سیستومتری یا اورودینامیک را توصیه می‌کند. یک مطالعه سیستومتری میزان پر بودن مثانه شما را در زمانی که برای اولین بار احساس نیاز به ادرار کردید، زمانی که مثانه شما احساس «پر شدن» کرد و زمانی که مثانه شما واقعاً کاملاً پر است را اندازه‌گیری می‌کند.
•    پزشک از شما می‌خواهد که در ظرفی که به یک کامپیوتر متصل است ادرار کنید، که اندازه‌گیری‌هایی را انجام می‌دهد. سپس روی یک میز معاینه دراز می‌کشید و پزشک یک کاتتر نازک و انعطاف پذیر را در مثانه شما قرار می‌دهد.
•    یورودینامیک مجموعه‌ای از آزمایشات است. این شامل دفع ادرار اندازه‌گیری شده می‌شود که زمان شروع ادرار کردن، مدت زمانی که طول می‌کشد تا ادرار کامل شود و میزان ادراری که تولید می‌شود را مشخص می‌کند. همانطور که در بالا ذکر شد شامل سیستومتری نیز می‌شود. همچنین شامل آزمایش فاز تخلیه یا تخلیه نیز می‌شود.
•    در اکثر آزمایشات یورودینامیک، پزشک یک کاتتر نازک و انعطاف پذیر را در مثانه قرار می‌دهد که در هنگام ادرار کردن در جای خود باقی می‌ماند. یک حسگر ویژه داده‌هایی را برای تفسیر پزشک جمع‌آوری می‌کند.

در برخی موارد، معمولاً زمانی که علایم شما شدیدتر است، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی را توصیه کند. آزمایشات اضافی رایج عبارتند از:
•    آزمایش ادرار؛ در آزمایش ادرار، ادرار شما برای علائم عفونت (مانند عفونت ادراری) آزمایش می‌شود. پزشک همچنین مثانه شما را آزمایش می‌کند تا ببیند آیا کاملاً خالی می‌شود یا خیر. این کار با وارد کردن یک کاتتر (لوله) در مجرای ادرار زن برای برداشتن مقدار ادرار باقی‌مانده پس از تخلیه ادرار و اندازه‌گیری پارامتری به نام باقیمانده پس از تخلیه  یا PVR انجام می‌شود. PVR بیش از ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر، یکی از علائم افتادگی مثانه تشخیص داده می‌شود.
سونوگرافی با PVR؛ یک آزمایش سونوگرافی امواج صوتی را ارسال می‌کند که از مثانه پریده و به دستگاه اولتراسوند باز می‌گردد و در این فرآیند تصویری از مثانه تولید می‌کند. این تصویر همچنین میزان ادرار باقیمانده در مثانه پس از ادرار کردن، یا دفع ادرار را نشان می‌دهد.
•    سیستورتروگرام ادراری (VCUG)؛ این آزمایشی است که در آن پزشک در حین دفع ادرار (تخلیه ادرار) برای مشاهده مثانه و ارزیابی مشکلات، عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌گیرد. یک VCUG شکل مثانه را نشان می‌دهد و جریان ادرار را تجزیه و تحلیل می‌کند تا هرگونه انسداد احتمالی را مشخص کند. این آزمایش همچنین می‌تواند برای تشخیص بی‌اختیاری استرسی ادرار که توسط سیستوسل پوشانده شده است، استفاده شود. انجام این تشخیص دوگانه مهم است، زیرا بیمار علاوه بر ترمیم سیستوسل (در صورت نیاز به جراحی) به یک روش بی‌اختیاری نیز نیاز دارد.

هنگامی که پزشک وجود افتادگی مثانه را تأیید کرد، باید تشخیص دقیق‌تری را بخواهید. سیستوسل‌ها بر اساس شدت به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند. بهترین دوره درمان به نوع سیستوسل شما و همچنین علائمی که در زندگی شما ایجاد می‌کند بستگی دارد. افتادگی مثانه شما ممکن است در هر یک از درجات زیر قرار گیرد:
•    پرولاپس درجه ۱ خفیف است. اگر سیستوسل درجه ۱ دارید، تنها بخشی از مثانه به داخل واژن شما می‌رود. ممکن است علائم خفیفی مانند ناراحتی خفیف و نشت ادرار از خود نشان دهید، اما برخی از زنان هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند. درمان ممکن است شامل تمرینات کگل، استراحت و پرهیز از بلند کردن سنگین یا زور زدن باشد. اگر یائسه هستید، درمان جایگزینی استروژن نیز در نظر گرفته می‌شود.
•    پرولاپس‌های درجه ۲ متوسط هستند. اگر سیستوسل درجه ۲ دارید، کل مثانه به داخل واژن فرو می‌رود. ممکن است به حدی برسد که دهانه واژن را لمس کند. علائمی مانند ناراحتی و بی‌اختیاری ادرار متوسط می‌شود. جراحی برای ترمیم سیستوسل ممکن است ضروری باشد، اما ممکن است بتوانید علائم کافی را با یک پساری واژینال (یک وسیله پلاستیکی یا سیلیکونی کوچکی که در داخل واژن قرار می‌دهید تا دیواره‌ها را در جای خود نگه دارید) کاهش دهید.
•    پرولاپس‌های درجه ۳ شدید هستند. اگر سیستوسل درجه ۳ دارید، بخشی از مثانه در واقع از طریق دهانه واژن برآمده می‌شود. علائمی مانند ناراحتی و بی‌اختیاری ادرار شدید می‌شود. جراحی ترمیم سیستوسل و/یا پساری مانند سیستوسل درجه ۲ مورد نیاز است.
•    پرولاپس‌های درجه ۴ کامل شده است. اگر سیستوسل درجه ۴ دارید، کل مثانه از دهانه واژن پایین می‌آید. در این موارد، ممکن است مشکلات شدید دیگری از جمله افتادگی رحم و رکتوم را تجربه کنید.

افتادگی مثانه درجه ۱ معمولاً تا زمانی که با درد یا ناراحتی برای فرد مبتلا همراه نباشد، نیازی به درمان دارویی ندارد. با پزشک خود مشورت کنید که آیا او درمان پزشکی را توصیه می‌کند یا خیر. اگر علائم شما خیلی شما را آزار نمی‌دهد، احتمالاً پزشک رویکردهای درمانی اساسی از جمله تمرینات کگل و فیزیوتراپی را توصیه می‌کند.
•    توجه داشته باشید که پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که از فعالیت‌های خاصی مانند وزنه برداری یا سایر فعالیت‌هایی که به عضلات لگن شما فشار وارد می‌کند، دست بردارید. با این حال، ورزش منظم همچنان سالم است.
•    همچنین باید بدانید که چگونه علائم شما بر کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارد، که یک عامل کلیدی در تصمیم گیری برای درمان است.

تمرینات کگل با انقباض عضلات کف لگن انجام می‌شود (مثل اینکه می‌خواهید جریان ادرار را متوقف کنید)، نگه داشتن آنها برای مدت کوتاهی و سپس رها کردن آنها. انجام منظم این تمرینات که نیازی به تجهیزات خاصی ندارد و می‌توان آنها را در هر مکانی انجام داد (از جمله در صف انتظار، پشت میز یا استراحت روی کاناپه)، می‌تواند عضلات شما را تقویت کند. در موارد خفیف، آنها می‌توانند از نزول بیشتر افتادگی مثانه شما جلوگیری کنند. برای انجام تمرینات کگل:
•    عضلات کف لگن را منقبض یا سفت کنید. اینها ماهیچه‌هایی هستند که برای جلوگیری از جریان ادرار هنگام ادرار استفاده می‌شوند.
•    انقباض را به مدت پنج ثانیه نگه دارید و سپس به مدت پنج ثانیه استراحت کنید.
•    کار کنید تا انقباض را هر بار ده ثانیه نگه دارید.
•    هدف شما سه تا چهار ست و ۱۰ تکرار از تمرینات روزانه است.

پساری وسیله‌ای کوچک و سیلیکونی است که وقتی در واژن قرار می‌گیرد، مثانه (و سایر اندام‌های لگنی) را در جای خود نگه می‌دارد. برخی به گونه‌ای ساخته شده‌اند که خودتان آن را وارد کنید. بقیه باید توسط پزشک وارد شوند. پساری‌ها اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند و یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به زن کمک کند تا راحت‌ترین تناسب را انتخاب کند.
•    پساری‌ها می‌توانند ناراحت کننده باشند و برخی از زنان در جلوگیری از افتادن آنها مشکل دارند. آنها همچنین ممکن است باعث زخم واژن (اگر اندازه صحیح نباشند) و عفونت (اگر به طور معمول برداشته و به صورت ماهانه تمیز نشوند) ایجاد کنند. احتمالاً برای جلوگیری از آسیب به دیواره‌های واژن به کرم موضعی استروژن نیاز دارید.
•    علیرغم این معایب، پساری می‌تواند جایگزین ارزشمندی باشد، به خصوص اگر می‌خواهید به تعویق بیاندازید یا کاندید مناسبی برای جراحی نباشید. با پزشک خود صحبت کنید و مزایا و معایب مورد خاص خود را بسنجید.

از آنجایی که کاهش سطح استروژن اغلب مسئول ضعیف شدن عضلات واژن است، پزشک ممکن است درمان با استروژن را پیشنهاد کند. استروژن را می‌توان به عنوان قرص، کرم واژینال یا حلقه در واژن در تلاش برای تقویت عضلات ضعیف کف لگن تجویز کرد.
•    استروژن درمانی خطراتی دارد. زنان مبتلا به انواع خاصی از سرطان نباید استروژن مصرف کنند و باید در مورد خطرات و مزایای احتمالی آن با پزشک خود صحبت کنید. به طور کلی، درمان‌های موضعی استروژن نسبت به درمان‌های خوراکی استروژن خطر کمتری دارند.

اگر سایر درمان‌ها مؤثر نبودند، یا اگر سیستوسل شما بسیار شدید است (درجه ۳ یا ۴)، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. عمل جراحی برای برخی از زنان بهتر از دیگران عمل می‌کند. برای مثال، اگر برنامه‌هایی برای فرزندان آینده دارید، ممکن است بخواهید جراحی را به بعد از تکمیل خانواده‌تان به تعویق بیندازید تا از تکرار افتادگی بعد از زایمان جلوگیری کنید. زنان مسن‌تر نیز ممکن است خطرات بیشتری در ارتباط با جراحی داشته باشند.
•    یک درمان جراحی رایج برای پرولاپس، واژینوپلاستی است. یک جراح مثانه شما را در جای خود بلند می‌کند و سپس ممکن است عضلات واژن شما را سفت و تقویت کند تا مطمئن شود که همه چیز در جایی که باید بماند. روش‌های جراحی دیگری نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند، و پزشک شما روشی را که معتقد است برای شرایط منحصر به فرد شما بهترین است، توصیه می‌کند.
•    یک جراح قبل از عمل جراحی، تمام خطرات و مزایا و عوارض احتمالی آن را توضیح خواهد داد. عوارض بالقوه شامل عفونت ادراری، بی اختیاری، خونریزی، عفونت و در برخی موارد نادر، آسیب به دستگاه ادراری است که برای ترمیم صحیح نیاز به جراحی دارد. همچنین این احتمال وجود دارد که زنان در حین مقاربت پس از عمل جراحی به دلیل بخیه یا بافت اسکار در داخل خود، دچار سوزش یا درد شوند.
•    بسته به ویژگی‌های مورد شما، ممکن است به بیهوشی موضعی، منطقه ای یا عمومی نیاز داشته باشید. بسیاری از زنان می‌توانند ظرف یک تا سه روز پس از عمل به خانه برگردند و بیشتر بیماران می‌توانند پس از حدود شش هفته به سطح فعالیت طبیعی خود بازگردند.
•    اگر شما همچنین دارای افتادگی رحم هستید، ممکن است پزشک شما هیسترکتومی را برای برداشتن آن توصیه کند. این کار را می‌توان همراه با جراحی انجام داد. اگر سیستوسل با بی‌اختیاری استرسی ادرار همراه باشد، ممکن است به یک روش تعلیق همزمان مجرای ادرار نیاز باشد.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد