چگونه از افت قند خون جلوگیری کنیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - هیپوگلیسمی که معمولاً به آن قند خون پایین نیز می‌گویند، زمانی رخ می‌دهد که میزان گلوکز در خون کمتر از حد طبیعی باشد. گلوکز منبع مهم انرژی برای بدن است. وقتی سطح قند خون شما خیلی پایین است، سلول‌های مغز و عضلات انرژی کافی برای عملکرد صحیح ندارند. هیپوگلیسمی می‌تواند در نتیجه دیابت یا به عنوان واکنش به یک غذای خاص خورده شده (یا زمانی که به اندازه کافی غذا نمی‌خورید) رخ دهد. اغلب از کاهش ناگهانی سطح قند خون ناشی می‌شود. معمولاً با خوردن مقدار کمی غذای حاوی گلوکز در اسرع وقت می‌توان آن را به سرعت درمان کرد. در صورت عدم درمان، هیپوگلیسمی می‌تواند باعث گیجی، سردرد، غش و در موارد شدیدتر، تشنج، کما و حتی مرگ شود.

حتماً دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد داروها، از جمله انسولین و سایر داروهای خوراکی دیابت و همچنین در مورد نحوه و زمان مصرف آنها دنبال کنید. بعلاوه، اگر پزشک، شما را در رژیم غذایی سخت قرار داده است یا با یک متخصص تغذیه مشورت کرده‌اید، سعی کنید برنامه‌های غذایی را که دقیقاً برای جلوگیری از عوارض بیماری و حفظ قند خون شما طراحی شده‌اند، دنبال کنید.
•    گاهی اوقات بهترین داروی پیشگیرانه پیروی از قوانین و دستورالعمل‌های اولیه تعیین شده توسط پزشک است.

به افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود حداقل یک بار در روز قند خون خود را کنترل کنند، به طور ایده‌آل صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب بیدار و قبل از خوردن هر چیزی. حتماً عدد بدست آمده را در برگه داده‌ها یا دفترچه یادداشت مخصوص ثبت کنید و تاریخ، زمان و نتیجه آزمایش را یادداشت کنید. برخی از دیابتی‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که دیابت «شکننده» دارند، یعنی وضعیتی که با نوسانات سطح قند خون مشخص می‌شود، باید قند خون خود را به دفعات بیشتر و تا چهار بار در روز (قبل از صبحانه، ناهار، و شام و قبل از خواب) چک کنند. برای نظارت بر سطح قند خون خود با استفاده از یک گلوکومتر (دستگاه سنجش قند خون)، دستگاه اندازه‌گیری، لانست برای سوراخ کردن انگشت، نوارهای تست سازگار و پدهای الکلی برای تمیز کردن انگشت قبل از نیش زدن آن را خریداری کنید. برای آزمایش قند خون بدین صورت عمل کنید:
•    دستانت رو با آب و صابون بشور.
•    پد الکلی را بردارید و انگشت اشاره یا میانی را تمیز کنید.
•    لانست را روی انگشت خود در زاویه ۹۰ درجه نگه دارید و اهرم را رها کنید تا انگشت شما را بخوبی بکشد.
•    یک قطره خون را روی نوار تست فشار دهید.
•    نوار تست را داخل شکاف گلوکومتر قرار دهید و منتظر بمانید تا قرائت شود.
•    اندازه‌گیری را در گزارش داده‌های خود ثبت کنید. سطح ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر نشان دهنده قند خون پایین است و معمولاً این زمانی است که علائم هیپوگلیسمی را تجربه می‌کنید.

شما باید سه وعده غذایی کامل بخورید و سه میان وعده کوچک در طول روز بخورید تا به طور منظم و پیوسته مواد غذایی به بدن شما برسد. اطمینان حاصل کنید که زمان وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها را طوری تنظیم کنید که فاصله بین آنها به طور مساوی باشد. اگر یک میان وعده را فراموش کنید یا دیرتر از حد معمول غذا بخورید، می‌تواند باعث کاهش قند خون شود.
•    وعده‌های غذایی خود را طوری برنامه ریزی کنید که هرگز بیشتر از چهار یا پنج ساعت بینشان فاصله نداشته باشند.
•    اگر دیابت دارید هرگز وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید. این امر به ویژه در صورت مصرف داروهای دیابت بسیار مهم است.
•    مطمئن شوید که هر گونه کالری اضافی را در نظر می‌گیرید. برای مثال، اگر در یک ماراتن دو شرکت می‌کنید ، باید مطمئن شوید که در آن روز بیشتر از یک روز عادی غذا می‌خورید.

وعده‌های غذایی باید حاوی یک منبع پروتئین مانند مرغ، ماهی یا گوشت گاو باشد که تقریباً به اندازه یک دسته کارت است. اگر گیاهخوار هستید، مطمئن شوید که از منابع پروتئینی متفاوتی مانند تخم‌مرغ، توفو، سویا یا ماست یونانی استفاده کنید. در کنار منبع پروتئینی خود، مطمئن شوید که هر وعده غذایی حاوی منبع کربوهیدرات‌های پیچیده و مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه است.
•    کربوهیدرات‌های پیچیده باید ۴۰ تا ۶۰ درصد از رژیم غذایی روزانه شما را تشکیل دهند و منابع خوب آن شامل برنج قهوه‌ای، لوبیا و نان‌های سبوس‌دار و همچنین سبزیجاتی مانند کلم پیچ، کلم و کلم بروکلی است. کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند نان سفید، شیرینی، شربت و آب نبات را محدود کنید.
•    انتخاب‌های خوب برای میوه عبارتند از پرتقال، هلو، انگور، زغال اخته، توت فرنگی، هندوانه و غیره. اینها نه تنها وعده غذایی شما را کامل می‌کنند، بلکه مواد مغذی گیاهی ارزشمندی را نیز فراهم می‌کنند. میوه تازه منبع عالی قند طبیعی است که می‌تواند قند خون شما را افزایش دهد و از افت قند خون جلوگیری کند.
•    یک قانون خوب این است که بشقاب شما باید دو سوم پر از سبزیجات و میوه باشد.

از نوشیدنی‌ها و غذاهایی که حاوی سطوح قابل توجهی کافئین هستند، از جمله قهوه، چای و برخی از انواع نوشابه‌ها خودداری کنید. کافئین می‌تواند علائمی مشابه هیپوگلیسمی ایجاد کند که ممکن است احساس شما را حتی بدتر کند.

اگر در معرض خطر هیپوگلیسمی هستید، در محل کار، در ماشین یا هر جای دیگری که وقت خود را سپری می‌کنید، غذاهای آماده مصرف کنید. گزینه‌های خوب سالم و راحت در حین حرکت شامل پنیر رشته‌ای، آجیل، ماست، میوه، یا اسموتی است.

مصرف نوشیدنی‌های الکلی، به ویژه با معده خالی، می‌تواند باعث کاهش قند خون در برخی افراد شود. در برخی موارد، این واکنش ممکن است یک یا دو روز به تعویق بیفتد، بنابراین تشخیص همبستگی ممکن است دشوار باشد. اگر الکل مصرف می‌کنید، همیشه مشروبات الکلی را همراه با غذا یا میان وعده بنوشید.

ورزش برای بیماران دیابتی بسیار مفید است، به ویژه به این دلیل که به کاهش سطح گلوکز خون کمک می‌کند. به همین ترتیب، فعالیت بدنی نیز می‌تواند این سطوح را بیش از حد پایین بیاورد، حتی تا ۲۴ ساعت پس از ورزش. اگر ورزش می‌کنید، مطمئن شوید که نیم ساعت تا یک ساعت بعد از صرف غذا، ورزش می‌کنید. همیشه قبل و بعد از ورزش قند خون خود را چک کنید.
•    در صورت انجام ورزش‌های سنگین، مانند دویدن یا دوچرخه سواری، یک میان وعده همراه خود داشته باشید. یک میان وعده می‌تواند به جلوگیری از شروع هیپوگلیسمی کمک کند.
•    اگر کالری زیادی می‌سوزانید، ممکن است لازم باشد داروی خود را تنظیم کنید یا میان وعده‌های بیشتری بخورید. این تنظیم به نتایج آزمایش قند خون و مدت و شدت تمرینی که انجام می‌دهید بستگی دارد. اگر دیابتی هستید و می‌خواهید رژیم ورزشی خود را حفظ کنید و در عین حال شرایط خود را نیز مدیریت کنید، باید با پزشک خود مشورت کنید.

در اولین نشانه علائم هیپوگلیسمی، فوراً یک میان وعده سریع حاوی حدود ۱۵ گرم کربوهیدرات مانند یک آب نبات کوچک، آب میوه یا قرص گلوکز بخورید. به دنبال هر چیزی که در دست دارید یا در سریع‌ترین زمان در دسترس است بروید. علائم باید در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پس از مصرف از بین بروند. پس از ۱۵ دقیقه مجدداً قند خون خود را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که به ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر رسیده است. اگر هنوز خیلی کم است، یک میان وعده دیگر بخورید. در صورت تجربه یک دوره، نیازی به مراجعه به بیمارستان یا ملاقات با پزشک نیست. اگر می‌توانید، بنشینید، زیرا ممکن است غش کنید. گزینه‌های خوب غذای رفع سریع عبارتند از:
•    نصف فنجان آب میوه (پرتقال، سیب، انگور و غیره)
•    نصف فنجان نوشابه معمولی (نه رژیمی)
•    ۱ فنجان شیر
•    ۵ یا ۶ قطعه آب نبات سخت
•    ۱ قاشق غذاخوری عسل یا شکر
•    ۳ یا ۴ قرص گلوکز یا ۱ وعده (۱۵ گرم) ژل گلوکز. به خاطر داشته باشید که دوزهای مناسب این اقلام ممکن است برای کودکان کوچک کمتر باشد. قبل از دادن داروی گلوکز به کودکان دستورالعمل‌ها را بخوانید تا دوز مناسب را تعیین کنید.

هیپوگلیسمی یا قند خون پایین زمانی رخ می‌دهد که قند خون شما به زیر سطح طبیعی کاهش یابد. زمانی که گلوکز خون به زیر ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، یک فرد معمولاً علائم هیپوگلیسمی را احساس می‌کند. قند خون پایین تقریباً به طور انحصاری در بیماران دیابتی در پاسخ به انسولین درمانی همراه با دریافت کالری ناکافی، دوزهای بیش از حد انسولین، یا اعمال انرژی بدون دریافت کالری کافی رخ می‌دهد.
•    سایر علل نادر عبارتند از تومور در لوزالمعده که انسولین اضافی تولید می‌کند (انسولینوم) و هیپوگلیسمی واکنشی، که زمانی رخ می‌دهد که قند خون پس از خوردن یک وعده غذایی یا غذای خاص کاهش یابد.
•    هیپوگلیسمی می‌تواند یکی از عوارض جانبی برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان دیابت، از جمله انسولین و قرص‌ها (مانند گلیپیزید و گلیبورید) باشد که برای افزایش تولید انسولین مصرف می‌شوند. ترکیبات خاصی از داروها (مانند گلیپیزید و متفورمین یا گلیبورید و متفورمین) نیز می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند. به همین دلیل ضروری است که تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی (از جمله داروهای گیاهی) را که مصرف می‌کنید با پزشک خود در میان بگذارید.

تعدادی از علائم جسمی و روحی وجود دارد که می‌توانید آنها را به عنوان نشانه‌های پایین بودن قند خون تشخیص دهید، از جمله:
•    لرزش
•    سرگیجه
•    ضعف
•    سردرگمی ذهنی (به عنوان مثال، نامشخص بودن تاریخ، سال و غیره برای فرد)
•    تغییر سطح هوشیاری، تمرکز ضعیف یا خواب آلودگی
•    دیافورز یا "عرق سرد"
•    کما (تا زمانی که سطح گلوکز خون به حدود ۴۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نرسد، بی‌نظمی شدید و کما رخ نمی‌دهد)

حداقل یک بار در روز (هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از خوردن هر چیزی) قند خون خود را آزمایش کنید. توصیه‌های بالا را برای ورزش منظم و خوردن وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها در طول روز رعایت کنید. برای احتیاط مراقب باشید که هنگام بیرون رفتن تنقلات همراه داشته باشید.
•    علاوه بر این، اگر دیابت دارید یا مستعد حملات هیپوگلیسمی هستید، علائم خود را برای دوستان، خانواده و یک همکار مورد اعتماد خود توضیح دهید تا در صورت افت سریع یا شدید قند خون به شما کمک کنند. در مورد کودکان خردسال، کارکنان مدرسه باید در مورد نحوه تشخیص و درمان علائم هیپوگلیسمی کودک آموزش ببینند.
•    به همراه داشتن یک نوع شناسه دیابت، مانند گردنبند یا دستبند شناسایی پزشکی یا کارت در کیف پول خود را در نظر بگیرید تا مردم بتوانند در شرایط اضطراری بدانند که شما دیابت دارید.
•    هنگام رانندگی مراقب باشید، زیرا علائم هیپوگلیسمی می‌تواند رانندگی را بسیار خطرناک کند. هنگام رانندگی در مسافت‌های طولانی، سطح قند خون خود را به طور مکرر بررسی کنید (به ویژه قبل از نشستن پشت فرمان) و در صورت نیاز میان وعده بخورید تا سطح گلوکز خون حداقل ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر حفظ شود.

اگر دوره‌های دائمی هیپوگلیسمی (بیش از چند بار در هفته) دارید، به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود اطلاع دهید تا بتوانند دوزهای دارویی شما را بر این اساس تنظیم کنند.
•    مهم است که گزارش قند خون خود را به همراه داشته باشید تا پزشک متوجه شود چه زمانی انسولین شما به اوج خود می‌رسد و سطح گلوکز در حال کاهش است تا بتواند زمان استفاده از نوع صحیح انسولین (عادی، متوسط یا طولانی مدت) را تعیین کند. . دوز در زمان‌های صحیح روز، همانطور که توسط گزارش شما تعیین می‌شود، می‌تواند به شما کمک کند که هیچ دوره بعدی هیپوگلیسمی نداشته باشید.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد