چطور بفهمیم که چه زمانی به واکسن کزاز نیاز داریم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - بسیاری از مردم با واکسن کزاز آشنا هستند، اما آیا می‌دانید چه زمانی باید واکسن را دریافت کنید؟ موارد ابتلا به کزاز در کشورهای توسعه یافته به دلیل نرخ بالای واکسیناسیون نادر است. با این حال واکسیناسیون مهم است، زیرا هیچ درمانی برای کزاز، بیماری ناشی از سم باکتریایی موجود در خاک و مدفوع حیوانات وجود ندارد. این باکتری سمی هاگ‌هایی را تشکیل می‌دهد که از بین بردن آنها بسیار دشوار است، زیرا در برابر گرما و بسیاری از داروها و مواد شیمیایی مقاوم هستند. کزاز روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث انقباضات دردناک عضلانی، به ویژه عضلات فک و گردن می‌شود. همچنین می‌تواند تنفس را مختل کند و آن را به طور بالقوه کشنده کند. به این دلایل، مهم است که بدانید چه زمانی باید واکسینه شوید.

معمولاً سموم باکتریایی از طریق شکاف در پوست ناشی از جسم آلوده به کزاز وارد بدن می‌شوند. اگر یک یا چند مورد از آسیب‌ها یا زخم‌های زیر را دارید که مستعد کزاز هستند، باید واکسن تقویت کننده کزاز بزنید. این موارد عبارتند از :
•    هر زخمی که به وضوح با خاک، گرد و غبار یا کود اسب آلوده شده باشد.
•    سوراخ کردن زخم‌ها؛ اشیایی که می‌توانند باعث ایجاد این نوع زخم‌ها شوند عبارتند از: ترکش چوب، میخ، سوزن، شیشه و نیش انسان یا حیوان.
•    سوختگی پوست؛ سوختگی‌های درجه دو (با ضخامت جزئی یا با تاول) و درجه سوم (با ضخامت کامل) نسبت به سوختگی‌های درجه یک (سطحی) در معرض خطر بیشتری برای عفونت هستند.
•    صدماتی که در آن با فشردن قسمتی از بدن بین دو جسم سنگین به بافت آسیب می‌زند. آنها همچنین می‌توانند زمانی اتفاق بیفتند که اجسام سنگین بر روی قسمت‌هایی از بدن می‌افتند.
•    زخم‌هایی که شامل بافت نکروزه یا مرده می‌شوند. این نوع بافت خونی ندارد و خطر عفونت را افزایش می‌دهد (همراه با بافت به شدت آسیب دیده). برای مثال، نواحی قانقاریا (بافت مرده بدن) در معرض افزایش خطر عفونت هستند.
•    زخم‌هایی با اجسام خارجی در آنها؛ زخم‌هایی که دارای اجسام خارجی هستند، مانند ترکش، خرده شیشه، شن یا سایر اشیاء در آنها در معرض خطر بیشتری برای عفونت هستند.

اگر هرگز اولین سری واکسن کزاز (مجموعه واکسیناسیون اولیه) را دریافت نکرده‌اید یا مطمئن نیستید که آخرین واکسن کزاز خود را چه زمانی تزریق کرده‌اید، باید برای تزریق واکسن کزاز اقدام کنید. اگر مجروح شده‌اید، ممکن است از خود بپرسید که آیا نیاز به تزریق واکسن تقویت کننده کزاز دارید یا خیر. شما به واکسن تقویت کننده کزاز نیاز دارید اگر:
•    زخم شما توسط یک جسم «تمیز» ایجاد شده است، اما آخرین واکسن کزاز شما بیش از ۱۰ سال پیش بود.
•    زخم شما توسط یک جسم «کثیف» ایجاد شده است و آخرین واکسن کزاز شما بیش از ۵ سال پیش تزریق شده است.
•    شما مطمئن نیستید که زخم ناشی از یک جسم «تمیز» یا «کثیف» بوده است و آخرین واکسن کزاز شما بیش از ۵ سال پیش بوده است.

به منظور کمک به انتقال آنتی‌بادی‌های کزاز به جنین، باید واکسن کزاز را در هفته‌های ۲۷ تا ۳۶ بارداری دریافت کنید.
•    پزشک شما احتمالاً واکسن غیرفعال Tdap (کزاز، دیفتری و سیاه سرفه) را در سه ماهه سوم بارداری شما توصیه خواهد کرد.
•    اگر قبلاً واکسن Tdap را نزده‌اید و در دوران بارداری نیز آن را تزریق نکرده‌اید، باید بلافاصله پس از زایمان واکسن بزنید.
•    اگر در دوران بارداری دچار بریدگی یا زخم کثیف شدید، احتمالاً نیاز به تزریق واکسن تقویت کننده کزاز دارید.

بهترین راه برای «درمان» کزاز در وهله اول پیشگیری از آن است. اکثر مردم واکنش‌های جدی به واکسن را تجربه نمی‌کنند، اما چند واکنش خفیف معمول وجود دارد. اینها شامل تورم موضعی، حساسیت، و قرمزی در محل تزریق است، اما اغلب در عرض ۱ تا ۲ روز از بین می‌روند. نگران دریافت یک تقویت کننده کزاز اضافی نباشید. معمولاً اگر ۱۰ سال بین تزریق‌ها صبر کنید، مشکلی وجود ندارد. چندین واکسن وجود دارد که از کزاز محافظت می‌کند. آن‌ها عبارتند از:
•    DTaP؛ واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP) معمولاً در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی و دوباره در ۱۵ تا ۱۸ ماهگی به نوزادان تزریق می‌شود. DTap یک واکسن بسیار موثر برای کودکان است. کودکان بین ۴ تا ۶ سالگی به تقویت کننده دیگری نیاز دارند.
•    Tdap؛ با گذشت زمان، محافظت در برابر کزاز کاهش می‌یابد، بنابراین کودکان بزرگتر نیاز به تزریق واکسن تقویت کننده دارند. دارای دوز کامل کزاز و مقادیر کمتری از دیفتری و سیاه سرفه است. به همه افراد بین ۱۱ تا ۱۸ سال توصیه می‌شود که تقویت کننده را ترجیحاً در حدود فاصله ۱۱ یا ۱۲ سال بعد از دریافت وآخرین واکسن دریافت کنند.
•    Td. اگر بالغ هستید، هر ۱۰ سال یک بار واکسن تقویت کننده Td (کزاز و دیفتری) بزنید تا در امان بمانید. از آنجایی که برخی از افراد ممکن است پس از ۵ سال سطح آنتی بادی محافظ خود را از دست بدهند، اگر زخم عمیق و آلوده‌ای دریافت کرده‌اید و بیش از ۵ سال است که واکسیناسیون انجام نداده‌اید، واکسیناسیون تقویت کننده توصیه می‌شود.

تقریباً همه موارد کزاز در افرادی رخ می‌دهد که هرگز واکسن کزاز را دریافت نکرده‌اند، یا بزرگسالانی که از تقویت‌کننده‌های ۱۰ ساله خود مطلع نیستند. اگرچه این بیماری از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند، که آن را از سایر بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن بسیار متفاوت می‌کند. در عوض، توسط اسپورهای باکتریایی که معمولاً از طریق سوراخ وارد بدن می‌شوند، پخش می‌شود. اینها یک نوروتوکسین قوی ایجاد می‌کنند که باعث اسپاسم و سفتی عضلات می‌شود.
•    عوارض ناشی از کزاز در میان افرادی که واکسینه نشده‌اند یا در افراد مسن با ایمن سازی ناکافی در کشورهای صنعتی بیشتر است.
•    همچنین ممکن است پس از یک بلای طبیعی در معرض خطر ابتلا به کزاز باشید، به خصوص اگر در یک کشور در حال توسعه زندگی می‌کنید.

به محض اینکه آسیب دیدید یا زخمی شدید، آن را تمیز و ضدعفونی کنید. اگر ضدعفونی کردن زخم‌های جدید را بیش از ۴ ساعت به تاخیر بیندازید، احتمال عفونت کزاز را افزایش می‌دهید. اگر زخم ناشی از جسمی باشد که پوست را سوراخ کرده باشد، که می‌تواند باکتری‌ها و باقی مانده‌ها را به عمق زخم وارد کند و آن را به محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری تبدیل کند، اهمیت بیشتری دارد.
•    برای تصمیم گیری در مورد نیاز به تقویت کننده کزاز به تمیز یا کثیف بودن جسمی که باعث زخم شما شده است توجه کنید. یک شی کثیف یا آلوده دارای کثیفی، خاک، بزاق، مدفوع  و یا کود حیوانات است، در حالی که یک شی تمیز اینطور نیست. به یاد داشته باشید که لزوماً نمی‌توانید متوجه شوید که آیا یک جسم روی آن باکتری دارد یا خیر.

دوره کمون کزاز از ۳ تا ۲۱ روز و به طور متوسط ۸ روز متغیر است. شدت کزاز با یک مقیاس درجه بندی شده از I تا IV تعیین می‌شود. هر چه بیشتر طول بکشد تا علائم ظاهر شوند، احتمال خفیف تر بودن بیماری بیشتر می‌شود. علائم رایج کزاز (به ترتیب ظاهر شدن) عبارتند از:
•    اسپاسم عضلات فک (که معمولاً به آن «فک قفلی» گفته می‌شود)
•    سفتی گردن
•    مشکل در بلع (دیسفاژی)
•    سفتی تخته مانند عضلات شکم

تشخیص کزاز تنها به شناخت علائم آن بستگی دارد. هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که بتواند کزاز را تشخیص دهد، بنابراین توجه به علائم مهم است. همچنین ممکن است متوجه تب، تعریق، افزایش فشار خون یا ضربان قلب سریع (تاکی کاردی) شوید. درک عوارض احتمالی مهم است. از جمله:
•    اسپاسم حنجره یا اسپاسم تارهای صوتی که می‌تواند تنفس را دشوار کند
•    شکستگی استخوان
•    تشنج
•    ریتم غیر طبیعی قلب
•    عفونت‌های ثانویه، مانند ذات الریه، در نتیجه بستری طولانی مدت
•    آمبولی ریه یا لخته شدن خون در ریه‌ها
•    مرگ (۱۰ درصد موارد گزارش شده کشنده هستند)

اگر فکر می‌کنید یا حتی مشکوک به کزاز هستید، فوراً به دنبال درمان پزشکی باشید. این یک اورژانس پزشکی است و شما باید در بیمارستان بستری شوید، زیرا کزاز میزان مرگ و میر بالایی دارد (حدود ۱۰ درصد موارد). در بیمارستان، یک آنتی‌توکسین کزاز، مانند گلوبولین ایمنی کزاز، به شما داده می‌شود. این کار هر سمی را که قبلاً به بافت عصبی شما متصل نشده است خنثی می‌کند. زخم به طور کامل تمیز می‌شود و برای جلوگیری از عفونت‌های بعدی واکسن کزاز دریافت می‌کنید.
•    آلوده شدن به کزاز به شما در مقابل عفونت آینده مصونیت نمی‌بخشد. در عوض، باید واکسن کزاز را دریافت کنید تا دوباره آن را نگیرید.

هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که بتواند کزاز را تشخیص دهد. بنابراین، آزمایش آزمایشگاهی در ارزیابی بیماری مفید نیست. به همین دلیل، اکثر پزشکان منتظر نمی‌مانند، اما در عوض در صورت مشکوک شدن به عفونت، درمان تهاجمی را انتخاب می‌کنند.
•    پزشکان تشخیص خود را عمدتاً بر اساس علائم بالینی موجود استوار می‌کنند. هر چه علائم شدیدتر باشد، سیر عمل سریعتر است.

از آنجایی که هیچ درمانی برای کزاز وجود ندارد، درمان‌ها بر روی علائم و عوارض در حال ظهور انجام می‌شود. به شما آنتی‌بیوتیک به صورت داخل وریدی، تزریقی یا خوراکی داده می‌شود و همچنین داروهایی برای کنترل اسپاسم عضلانی دریافت خواهید کرد.
•    برخی از داروهای کنترل اسپاسم عضلانی شامل آرام بخش‌های گروه بنزودیازپین‌ها است.
•    آنتی بیوتیک‌ها به طور کلی در برابر کزاز موثر نیستند، اما ممکن است برای جلوگیری از تولید مثل باکتری کلستریدیوم تتانی تجویز شوند. این می‌تواند به کاهش تولید سموم کمک کند.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد