چطور از کم‌خونی پیشگیری کنیم؟

مجله‌ی آموزش ایلیاد - کم‌خونی یک وضعیت پزشکی است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز سالم خون، زیر حد طبیعی قرار می‌گیرند. کم‌خونی از حمل اکسیژن کافی به بافت‌های بدن جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود احساس ضعف و خستگی کنید. انواع مختلفی از کم‌خونی وجود دارد، از جمله کم‌خونی ناشی از فقر آهن یا کم‌خونی داسی شکل که به انواع مختلف درمان نیاز دارد. هر کسی ممکن است به کم‌خونی مبتلا شود، ولی زنان، وگان‌ها یا گیاه‌خواران مطلق، افرادی که رژیم غذایی نامناسب دارند و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن در معرض خطر بیشتری هستند. بسته به نوع کم‌خونی، می‌توانید از کم‌خونی از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌ها پیشگیری کرده و حتی بتوانید آن را درمان کنید.

 

کم‌خونی ناشی از فقر آهن و ویتامین دو مورد از رایج‌ترین شکل‌های کم‌خونی هستند که به دلیل کمبود آهن یا ویتامین B۱۲ و فولات در بدن ایجاد می‌شوند. تقریباً هر فردی ممکن است به کم‌خونی ناشی از فقر آهن یا ویتامین مبتلا شود، بنابراین آگاهی از خطر ابتلا به آن می‌تواند به شما در پیشگیری از آن کمک کند. شرایط زیر ممکن است باعث کمبود آهن، ویتامین B۱۲ یا فولات شده و منجر به کم‌خونی شود:
•  وگان‌هایی که مکمل (مکمل‌های آهن، فولات و B۱۲) مصرف نمی‌کنند یا افرادی که رژیم غذایی ضعیفی دارند.
•  از دست دادن خون بیش از حد ناشی از خونریزی شدید قاعدگی، جراحی یا آسیب‌های دیگر
•  یک زخم معده
•  سرطان، به ویژه سرطان روده
•  پولیپ یا سایر بیماری‌ها، مانند کرون یا بیماری سلیاک، دستگاه گوارش
•  استفاده طولانی مدت از آسپرین یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
•  بارداری
•  مصرف ناکافی آهن، ویتامین B۱۲ یا فولات در رژیم غذایی

 

علائم کم‌خونی بلافاصله ظاهر نمی‌شوند و یا ممکن است خفیف باشند. از این علائم آگاه باشید:
•  خستگی
•  ضعف
•  سرگیجه
•  سردرد
•  بی‌حسی یا سردی دست و پا
•  دمای بدن پایین
•  پوست رنگ‌پریده
•  ضربان قلب سریع یا نامنظم
•  تنگی نفس
•  درد قفسه سینه
•  تحریک‌پذیری

در برخی موارد، ممکن است شما یک بیماری پزشکی داشته باشید که به چیزی بیش از خوردن خوب و افزایش مواد مغذی نیاز دارد. اگر یک بیماری زمینه‌ای دارید که شما را مستعد کم‌خونی می‌کند، به جای فقط تلاش برای پیشگیری از کم‌خونی، تحت درمان قرار بگیرید.
•    برای بحث در مورد گزینه‌های درمانی، از جمله درمان تغذیه، به پزشک خود مراجعه کنید.

برای اطمینان از اینکه آهن کافی دریافت می‌کنید، مکمل‌های آهن را بدون نسخه مصرف کنید. شما می‌توانید این مکمل را به عنوان یک مکمل یا بخشی از یک مولتی ویتامین مصرف کنید که ممکن است خطر ابتلا به کم‌خونی را کاهش دهد.
•    شما بین ۸ تا ۱۸ میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارید تا آهن خود را در سطح نرمال نگه دارید. اگر کم خون هستید یا نگران ایجاد آن هستید کمی بیشتر مصرف کنید.
•    زنان به دلیل قاعدگی به مقدار بیشتری (بین ۱۵ تا ۱۸ میلی‌گرم) نیاز دارند. زنان باردار حداقل ۲۷ میلی‌گرم و زنان شیرده ۹ تا ۱۰ میلی‌گرم نیاز دارند.
•    می‌توانید مکمل‌های آهن را در اکثر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی بهداشتی تهیه کنید.

 

مطمئن شوید که آهن کافی را از طریق غذاهای مغذی و کامل دریافت می‌کنید. خوردن غذاهای غنی از آهن می‌تواند به پیشگیری از کم‌خونی کمک کند.
•    گوشت‌ها و صدف‌ها منبع عالی آهن هستند. گوشت‌های قرمز، مانند گوشت گاو بدون چربی یا جگر گاو و صدف و میگو انتخاب‌های عالی هستند.
•    لوبیاها و حبوبات مانند عدس و نخود سبز سرشار از آهن هستند.
•    سبزی‌های برگ‌دار مانند اسفناج، کلم پیچ، و کلم سبز حاوی مقادیر زیادی آهن هستند.
•    خوردن غلات غنی شده با آهن را برای صبحانه یا میان وعده به عنوان راهی برای دریافت آهن بیشتر در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید.
•    تمام محصولات حیوانی غنی از آهن حاوی ویتامین B۱۲ هستند که می‌تواند به پیشگیری از کم‌خونی نیز کمک کند.

 

وجود ویتامین C و فولات می‌تواند به جذب موثرتر آهن در بدن کمک کند. ترکیب بیشتر غذاهای حاوی ویتامین C و فولات یا مصرف مکمل برای این مواد مغذی می‌تواند به کاهش خطر کم‌خونی کمک کند.
•    غذاهایی مانند فلفل، کلم پیچ، کلم بروکلی، مرکبات، توت فرنگی، آناناس و اسفناج حاوی ویتامین C هستند.
•    می‌توانید فولات را از طریق بسیاری از غذاها از جمله مرکبات و سبزیجات تیره و برگ‌دار دریافت کنید. می‌توانید فولات اضافی را از طریق موز، نان‌ها و غلات غنی شده و حبوبات مصرف کنید.
•    مصرف مکمل‌های ویتامین C و فولات یا یک مولتی ویتامین را در نظر بگیرید تا به شما کمک کند تا به اندازه کافی از این مواد مغذی دریافت کنید. دریافت آنها از طریق غذاهای کامل ارجح است، اما در برخی موارد این امکان پذیر نیست.

از غذاهای کامل حاوی ویتامین B۱۲ استفاده کنید که به طور طبیعی در محصولات حیوانی و سویا یافت می‌شود. اطمینان از دریافت ویتامین B۱۲ کافی نه تنها ممکن است به شما در جلوگیری از کم‌خونی کمک کند، بلکه می‌تواند به بدن شما کمک کند آهن را به طور موثرتر جذب کند. برخی یا همه غذاهای زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید:
•    ماهی: سالمون، قزل آلا و تن را امتحان کنید
•    صدف را امتحان کنید
•    تخم مرغ
•    محصولات لبنی: پنیر و ماست را امتحان کنید
•    غلات غنی شده
•    محصولات سویا: شیر سویا، سویا و توفو را امتحان کنید

 

اگر در دریافت ویتامین B۱۲ یا فولات کافی از طریق غذا مشکل دارید، مصرف مکمل‌های قرص یا تزریقی از پزشک را در نظر بگیرید. این ممکن است به شما کمک کند تا مقدار زیادی ویتامین B۱۲ دریافت کنید و از ابتلا به کم‌خونی جلوگیری کنید.
•    دریافت B۱۲ کافی از طریق مکمل‌ها بسیار دشوار است، بنابراین مکمل‌ها باید به طور ایده‌آل همراه با رژیم غذایی سرشار از ویتامین B۱۲ مصرف شوند.
•    بسته به سن شما و اینکه آیا باردار یا شیرده هستید، به ۴.۴ تا ۲.۸ میکروگرم B۱۲ در روز نیاز دارید.
•    می‌توانید مکمل‌های B۱۲ را در اکثر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی بهداشتی تهیه کنید.
•    فولات، که یک ویتامین B است، اغلب با B۱۲ در یک مکمل ترکیب می‌شود. همچنین می‌توانید فولات را به تنهایی پیدا کنید یا آن را به عنوان بخشی از یک مولتی ویتامین مصرف کنید.
•    بزرگسالان به طور کلی به ۴۰۰ میکروگرم نیاز دارند. زنان باردار و زنان شیرده نیاز بیشتری خواهند داشت. دوز در سنین پایین‌تر متفاوت است.

 

زشک شما می‌تواند ویتامین B۱۲ را با ژل یا تزریق تکمیل کند. شما برای دریافت هر دو به نسخه نیاز دارید، بنابراین با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا در مورد گزینه‌های خود صحبت کنید.
•    اگر برای دریافت B۱۲ از طریق غذا یا مکمل‌های بدون نسخه مشکل دارید یا کمبود شدید ویتامین B۱۲ دارید، این گزینه خوبی است.

 

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از ظروف چدنی می‌تواند میزان مصرف آهن را افزایش دهد. سرمایه گذاری روی یک ماهیتابه چدنی را در نظر بگیرید تا به افزایش میزان آهن مصرفی شما در رژیم غذایی کمک کند.
•    مقدار کمی آهن در حین پختن غذا وارد آن می‌شود و یک دوز آهن سالم، هرچند کم، به شما می‌دهد که بر طعم وعده‌های غذایی شما تأثیری نمی‌گذارد. اگر خوردن گوشت قرمز را دوست ندارید، می‌تواند یک ترفند مفید باشد.
•    یک تابه چدنی خوب تا آخر عمر شما دوام می‌آورد، بنابراین ارزش سرمایه‌گذاری کوچک را دارد.

 

برخی از داروها می‌توانند افراد را مستعد ابتلا به کم‌خونی کنند. اگر داروهایی مصرف می‌کنید که ممکن است شما را در معرض خطر قرار دهند، از پزشک خود بپرسید که آیا داروی جایگزینی وجود دارد که بدون ایجاد کم‌خونی این کار را انجام دهد. داروهای زیر ممکن است منجر به کم‌خونی شوند:
•    سفالوسپورین‌ها
•    داپسون
•    لوودوپا
•    لووفلوکساسین
•    متیل دوپا
•    نیتروفورانتوئین
•    داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، به ویژه اگر به طور مکرر استفاده شوند
•    پنی‌سیلین و مشتقات آن
•    فنازوپیریدین (پیریدیوم)
•    کینیدین

متاسفانه برخی از انواع کم‌خونی با رژیم غذایی قابل پیشگیری یا درمان نیستند. اگر یک مشکل پزشکی زمینه‌ای یا یک بیماری خونی دارید که بدن شما را از تولید گلبول‌های قرمز باز می‌دارد، نمی‌توانید به تنهایی از کم‌خونی جلوگیری کنید. جستجوی کمک پزشکی برای درک و درمان بیماری بهترین راه پیش رو است.
•    کم‌خونی غیرقابل پیشگیری می‌تواند مادرزادی یا ناشی از تعدادی از شرایط باشد از جمله: بیماری مزمن، بیماری مغز استخوان، کم‌خونی داسی شکل و آپلاستیک و تالاسمی.

 

برخی از بیماری‌ها از ساخت تعداد صحیح گلبول‌های قرمز در بدن جلوگیری می‌کنند. شایع‌ترین آنها بیماری کلیوی است. اگر بیماری دارید که شما را مستعد کم‌خونی می‌کند، مشورت با پزشک برای درمان مناسب کاملاً ضروری است.
•    اگر دچار کم‌خونی ناشی از یک بیماری روده‌ای مانند کرون یا سلیاک هستید، باید با پزشک خود صحبت کنید و یک برنامه درمانی موثر تهیه کنید.
•    اگر کم‌خونی آپلاستیک یا کم‌خونی ناشی از سرطان دارید، ممکن است به پیوند مغز استخوان برای کمک به بدنتان برای تولید گلبول‌های قرمز بیشتر نیاز داشته باشید.
•    اگر دچار کم‌خونی همولیتیک هستید، ممکن است لازم باشد از مصرف برخی داروها اجتناب کنید و از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون خود استفاده کنید.
•    خوردن مقدار زیادی آهن و اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث آسیب شود نیز می‌تواند کمک کننده باشد.

در برخی موارد، کم‌خونی به شکل یک بیماری خونی به ارث می‌رسد. دانستن اینکه شما یا اعضای خانواده به این بیماری مبتلا هستید اولین قدم مهم برای دریافت درمان مناسب و مدیریت این بیماری است. بیماری‌های خونی زیر باعث کم‌خونی می‌شوند:
•    افرادی که از کم‌خونی داسی شکل رنج می‌برند دارای گلبول‌های قرمز خونی به شکل داسی هستند که باعث می‌شود سلول‌ها در رگ‌های خونی گیر کرده و جریان خون را مسدود کنند. کم‌خونی داسی شکل در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار جدی و بسیار دردناک باشد.
•    تالاسمی باعث می‌شود بدن کمتر از حد معمول هموگلوبین تولید کند که منجر به کم‌خونی می‌شود.
•    کم‌خونی آپلاستیک باعث می‌شود بدن تولید سلول‌های خونی جدید به اندازه کافی از جمله گلبول‌های قرمز را متوقف کند. این می‌تواند ناشی از عوامل خارجی مانند درمان‌های خاص سرطان، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، داروها، عفونت‌ها و علل دیگر باشد.

 

مجله‌ی آموزش ایلیاد